Luđe sámeturismma etihkalaš rávvagiid dáppe

Sámeturismma etihkalaš rávvagat

Sámedikki čoahkkin dohkkehii 24.9.2018 vásttolaš ja etihkalaččat suvdilis sámeturismma doaibmanprinsihpaid. Etihkalaš rávvagiid váldoulbmilin lea jávkadit sápmelašvuođa ávkingeavaheaddji turismma sihke turismma bokte leavvi sámiid guoski boastto dieđu. Nubbin váldoáššin lea sihkkarastit turismma olggobeale olbmuid kulturvuogádagaid ja árbevieruid.

Geasa etihkalaš rávvagat leat dárkkuhuvvon?

Etihkalaš rávvagat gusket ovdasajis sámeservoša olggobeale doaibmiid fállan sámekultuvrra buvttan ráhkadeami, ovdanbuktima ja diehtojuohkima turismma olis sihke sámiid ruovttuguvlui boahttiid.

Vásttolaš ja etihkalaččat suvdilis sámeturismma doaibmanprinsihpat

Sámi kulturárbbi árvvu ja riggodaga dovddasteapmi ja gudnejahttin
Sámi kulturárbbi suodjaleapmi ja dan doalaheapmi eallinfámolažžan boahttevaš buolvvaide
Buot oassebeliide ávkin boahtti ovttaráđálašvuohta ja oktasašbargu
Buncaraggát, mat gávdnojit sámeturismmas, ja daid vuhtii váldin ja njulgen
Sámeturismma positiivvalaš váikkuhusat sámeálbmogii, sin kultuvrii sihke birrasii
Sámeturismma vásttolaš ja etihkalaččat suvdilis márkanastin ja turismadiehtojuohkin
Alladássásaš mátkkálašvásáhusat – kvalitehtasihkkarastin

Sámeturismma etihkalaš rávvagiid áddema veahkkin leat ráidogovvadáiddár Sunna Kitti ráhkadan govat.

MII? MANIN? GOAS?

Sámeturismma historjá

Sámekultuvrra symbolat leat buvttan ráhkaduvvon ja ovdanbukton sápmelašvuođain ávkkástalli turismmas juo logiidjagiid Suomas. Sámekultuvrra buvttan ráhkadeapmi leamaš maiddái guhká dakkár, ahte olggobeale doaibmit leat sihke meroštallan ja ollašuhttán dan nu, ahte das ovdan bukton, viidát lávdan boastto ja primitiviserejuvvon sápmelašgovva lea vearrámus dilis dakkár, mii loavkida ja/dahje rievdada dávvirin sámeservoša. Lappi turismagova divvuma várás rehálabbon ja vuoiggalabbon Sámediggi dohkkehii Vásttolaš ja etihkalaččat suvdilis sámeturismma doaibmanprinsihpat – rávvagiid čakčamánus 2018.

Boahttevuohta, man hálidat

Boahttevuohta, man hálidat -govva vuođđuduvvá etihkalaš rávvagiid višuvdnii. Višuvnna mielde sámiid árbevirolaš ealáhusat leat eallinfámolaččat ja gánnáhahttit. Árbevirolaš ealáhusaid bálddas ođđa ealáhusat, nugo vásttolaš ja etihkalaččat suvdilis turisma, mii vuođđuduvvá sápmelašvuhtii, dorjot árbevirolaš ealáhusaid ja ovddidit barggolašvuođa báikkálaččat.

Višuvnna mielde vuođđuduvvon sámeturismma rávvenguovddáš juohká sámiide ja sámekultuvrii guoski duohtavuođalaš dieđu turisttaide ja turismadoaibmiide, sihke dieđu etihkalaččat ja suvdilit doaibmi sámi turismadoaibmiin. Maiddái sámeservoša árga ja ávvudoalut sihke sámiid ruovttuguovllu eanageavaheapmi leat buori višuvnnas vuohkkasit oktiiheivehuvvon turismmain nu ahte sápmelaččaid vuoigatvuođaid ja kultuvrra gudnejahttet ja váldet vuhtii.

Sámeturismma ja sámiid ruovttuguvlui olli turismma hástalusat

Buori višuvnna vuostegeahčin lea Boahttevuohta, man eat hálit. Dán govas etihkalaš rávvagiid višuvdna ii leat ollašuvvan, eaige leat bastán čoavdit daid hástalusaid, maid hálddaškeahtes turistameriid jotkkolaš lassáneapmi lea dagahan. Sámiid ruovttuguvlui čuohcci turisma lea hálddaškeahtes ja sámiid árbevirolaš ealáhusat leat gártan čáhkket turismma ovddas. Turismma olggobeale veahkadaga kulturvugiid ja árbevieruid eai leat lihkostuvvan dorvvastit, baicce sámeservoša árga ja ávvudoalut leat gártan mátkebáikin ja oaidnámuššan.

Mánáide čuohcci heađušteapmi
Eanageavaheami oktiiheivemeahttunvuohta ja eará gilvaleaddji eanageavahanvuogit (omd.turisma, golleroggan, vuovdedoallu)
Hálddašmeahttun turisma
Doallevaš lágaid, riikkaidgaskasaš soahpamušaid rihkkumušain čuvvon sanktiot, mat báhcet ollašuvakeahttá ja gozitkeahttá
Dálkkádatnuppástusa dagahan árvitmeahttunvuohta ja garra luonddudilit
Juohkeolbmo vuoigatvuođat ja daid márkanastin nu, ahte mielde gávppálaš beanaráidodoaibma
Luovosbeatnagat ja daid dagahan vahágat
Turismma suvdilvuhtii ja guoddinnákcii laktáseaddji hástalusat
Vuođđobálvalusinfrastruktuvrra vátnivuohta turismma lassánettiin
Turismma dagahan dearvvasvuhtii čuohcci áitagat ja dain boahtán dorvvuhisvuođa dovddut
Guhkes ja morašlaš sámekultuvrra ávkingeavaheami historjá Suomas – jurddašanvuogi rievdan gáibida áiggi
Turismma nuppástuddanhearkivuohta

Vásttolašvuohta sámeturismmas

Sámeturismma čiehkageađgin lea sámekultuvrra buvttan ráhkadeami ja ovdanbuktima vuođđudeapmi nana oktavuhtii ja ovddasvástádussii dan áššeoasálaš sámeservoša sihke daid sámesogaid ja/dahje siiddaid ektui, geaid kultuvrra ja/dahje árbevirolaččat ásson guovllut/návddašanguovllut turismabuktagis geavahuvvojit ja/dahje ovdanbuktojit.

Sámeturisma

Sámeturisma áddejuvvo turisman, mas sámekultuvrra resurssaid ávkin atnimiin buvttaduvvojit turismabálvalusat ja dat fállojuvvojit fitnodatdoaimmalaš vuođustusaiguin.

Dat sáhttá leat turisma, mii vuođđuduvvá sápmelašvuhtii, ja mas sámeservoša siste boahttit doibmet turismaealáhusa hárjeheaddjin, dahje juo sápmelašvuođain ávkkástalli turisma, mas sámeservoša olggobealde boahtti turismaealáhusa hárjeheaddjit ja eará turismadoaibmit ávkkástallet ja atnet ávkin sámekultuvrii gullevaš ja/dahje geažideaddji elemeanttaid turismabálvalusain almmá eakti oktavuođa haga sámeservošii.

Sámekultuvra

Sámekultuvrii gullet earret eará sámegiella, sámi kulturárbi, kulturolggosbuktojumit, sámedáidda, sámiid árbevirolaš diehtu, sámi luonddugaskavuohta, árbevirolaš sámeealáhusat ja daid dán áigge ollašuhttinvuogit seammágo sámiid eamiálbmogin ollašuhttin kultuvrra eará vuogit ja hámit.

Nugo ovdamearkan sámegiella, máidnasat, musihkka sihke sámekultuvrra oinnoleamos symbolat nugo sámegávttit ja sámeduojit leat lávga oktavuođas earret eará árbevirolaš sámeealáhusaide nu ahte dat ráhkadit earutkeahtes ollisvuođa, man juohke oassesuorgi dárbbaša nuppi seailun dihtii eallinfámolažžan ja ná dahká vejolažžan sámekultuvrra seailuma, ovdáneami ja sirdáseami boahttevaš buolvvaide.

Juos ovdamearkan kultuvrra okta oassesurggiin jávká dahje dan doaibmaviidodat gáržu, dovdojit dát váikkuhusat dalán nuppe sajis.

Sámiid ruovttuguovllu ealli kulturbiras vs. ”áidalas meahcci”

Mátkkálaččaid ”áidalas meahcci” lea báikkálaš sápmelaččaid ruoktu ja máŋggaide maiddái áigáiboađu ja/dahje iešbirgendállodoalu gáldu eará go turismma bokte. Vaikke luonddus ii álo oidno luodda das, ahte doppe livččii fidnon, sámiid ruovttuguovllus ii gávdno báiki, mas ii livčče sámenamma ja kulturčanalas geavaheapmi ja/dahje mearkkašupmi, mii laktása man nu jagiáigái.

Eanageavaheami vuhtiiváldima, mii lea turismma olggobealde ja vuođđuduvvá sámi árbevieruide, galgá bajidit ovdan buot turismadoaimmain. Sámiid ruovttuguovllus ii leat guoskameahttun áidalas meahcci, vaikke dat olggobeale olbmuide dat sáhttá dakkárin čájehit. Sámit leat árbevirolaččat atnán ávkin luonddu almmá, ahte das livčče báhcán ávnnaslaš luottat davvi rašes birrasii. Eará kultuvrrain boahtti mátkkálaččaid luonddudoaba sáhttá spiehkkasit oallege olu sámiid luonddudoahpagis. Danin eandalitge juohkeolbmovuoigatvuođaid guoski márkanastimis galgá deattuhit luonddus johtima vásttolašvuođa, ráddjehusaid ja luottaid guođekeahtesvuođa. Eavttuhis vuolggasadjin lea, ahte okta árktalaš guovllu deháleamos turismasevttiin dahjege buhtes ja dearvvas luondu seillošii maiddái boahttevaš buolvvaide. Dán lea áššálaš buktit mátkkálaččaid ja olles turismasuorggi dihtui.

Luoikkahuvvon árbevierut

Luoikkahuvvon árbevierut gullet buorre muddui seamma kategoriijai go hutkojuvvon árbevierut dan buohta, ahte dat eai oktageardánit gula dan kultuvrii, masa dan čuoččuhit gullat. Erohus hutkojuvvon árbevieruide lea dat, ahte luoikkahuvvon árbevierut leat man nu nuppi kultuvrii ja/dahje guvlui mihtilmas árbevierut. Nuppiid sániiguin luoikkahuvvon árbevierut leat váldon nuppi kultuvrras ja dat leat njađđojuvvon daidda vieris kulturbirrasii ovdamearkan turismasuorggi doaimmas. Luoikkahuvvon árbevierru gehččo leat hutkojuvvon árbevierru, juos dan boastut čuoččuhit leat originála guovllus, gosa dat ii árbevirolaččat gula. Erenomáš vahátlažžan luoikkahuvvon árbevierru šaddá dalle, go dat lea ruossalassii mainna nu originála ja eakti árbevieruin, mii gullá guvlui.

Erenomáš vahátlaš ja kultuvrralaččat roava luoikkahuvvon árbevierrun sáhttá namuhit ovdamearkan turismma olis beanaráidovuodjima, mii eandalitge dihto guovlluin lea lossadit ruossalassii sámekultuvrra oktan geađgejuolgin doaibmi boazodoaluin dagahemiin njuolggo ja/dahje gaskkalaš vahága árbevirolaš ealáhusaide.

Mátkkálašrávven ja oahppamateriála turismasuorgái sámekultuvrra nannema várás

Sámeturismma mátkkálašrávvema váldoulbmilin lea fállat sámiid ruovttuguvlui boahtti galledeaddjiide, ođđa fitnodagaide ja turismasuorggi bargiide dárkkuhuvvon vásttolaš turismma rávvagiid, main sávvojuvvo, ahte vuhtii váldojit ja gudnejahttojit báikkálašservošat ja sin ealli kulturbiras.
Rávvagat vuođđuduvvet Sámedikki dohkkehan sámeturismma etihkalaš rávvagiidda ja ráidogovvadáiddár Sunna Kitti govaide.
Visuálalaš informašuvnna dárkkuhussan lea čielggasmahttit etihkalaš rávvagiid sisdoalu ja álkidahttit daid áddema ja atnui váldima.
Sávvojuvvo, ahte mátkkálašrávven geahpeda turismmas boahtán negatiivvalaš váikkuhusaid báikkálašservošii.
Prošeavtta olis lea ulbmilin buvttadit maiddái oahppamateriála mátkkoštansuorggi skuvlejupmái Suomas.
Prošeakta ollašuhtto oahpahus- ja kulturministeriija ruhtademiin.

Ovddit Kultuvrralaččat vásttolaš sámeturisma - prošeavttat

10.2.2017 – 31.12.2019, ollašuhtton oahpahus- ja kulturministeriija doarjagiin, oktiibuot 177 000 €

10.2. – 30.6.2017 (4,5 mb); 25 000 €; jearahallankárten čanusjoavkkuide sámeturismma birra
1.7.2017 – 7.5.2018 (10 mb); 50 000 €; sámeturismma etihkalaš rávvagiid válmmaštallan, 1. veršuvdna ságajođiheaddjiide kommenterema várás
8.5.2018 – 21.1.2019 (8,5 mb); 42 000 €; čanusjoavkokommeanttaid gulaskuddan → EOL → SáDi stivra → Sámedikki čoahkkin dohkkehii etihkalaš rávvagiid 24.9.2018 → resurssaid olis rávvagiid ovdan buktin seminárain ja medias
22.1. – 31.12.2019 (11 mb); 60 000 €; Sunna Kitti ráhkadan govat; Lappi liitto turismastrategiija 2020 – 2023; resurssaid olis rávvagiid ovdan buktin seminárain ja medias