Ságajođiheaddji geahčastat jahkái 2019
Jahki 2019 lei Sámedikki válgajahki ja válggat lágiduvvojedje čakčamánus, vaikko Sámediggi evttohii geassit stáhtaráđđái Sámedikki válggaid áigemuttu rievdadeami. Evttohusa duogábealde lei Ovttastuvvan našuvnnaid olmmošvuoigatvuođakomitea guovvamánus 2019 addin guokte čovdosa, maid mielde Suopma galgá meroštallat ođđasis sápmelaš meroštallama dan sihkkarastima dihte, ahte Sámedikki válggain gáibádusat jienastanvuoigatvuođa ektui meroštallojuvvojit ja gáibádusat heivehuvvojit nu ahte gudnejahttojuvvo sápmelaččaid vuoigatvuohta geavahit sin siskkáldas iešmearridanvuoigatvuođaid riikkavuloš- ja politihkalašvuoigatvuođaid guoski oktasašsoahpamuša mielde. Lea dehalaš muitit, ahte Suopma lea ratifiseren riikkavuloš- ja politihkalašvuoigatvuođaid guoski oktasašsoahpamuša ja ná čatnasan nationálalaččat gudnejahttit ja ollašuhttit soahpamuša.
Čakčamánus Sámi parlamentáralaš ráđi (SPN) ságajođiheapmi sirdašuvai Ruoŧa Sámedikkis Suoma Sámediggái čuovvovaš 16 mánotbadjái. Suoma Sámedikki ságajođihanbaji váldoulbmilat leat ee. Sámegielaid ámmát- ja resursaguovddáš Sámi Giellagáldu doaimma fitnašuvvan fásta doaibman, davviriikkalaš sámesoahpamuša ovddideapmi sihke eamiálbmogiid oassálastinvuoigatvuođaid buorideapmi ON bires.
Sámediggi ja Meahciráđđehus beasaiga gaskavuođa ipmárdussii Akwé: Kon -rávvagiid doaibmanmálle ođasmahttimis ja heivehahttimis. Mearkkašahtti doaibmanmálle ođasmahttimis lea Akwé: Kon váikkuhusaid árvvoštallan, bargama lassiresurssaid, oassálastin- ja váikkuhanvejolašvuođaid nannen proseassa sierra muttuin sihke dieđiheami lasiheapmi.
Jagis 2019 doalaimet ON riikkaidgaskasaš eamiálbmogiid gielaid temájagi. Sámediggi lei nannosit fárus temájagi ollašuhttimis movttiidahttimin maid eará doaibmiid váldit oasi temájahkái. Máŋggat eiseválddit váldege hástalusa vuostá ja danne Norgga, Ruoŧa ja Suoma Sámedikkiid organiseren sámegielaid vahkku golggotmánus oidnui maid Suomas riikkaviidosaččat.
Eamiálbmogiid gielaid temájahki oidnui positiivvalaš ja oainnus gielaid ovddidanprojeaktan, main stuorámussan sáhttá máinnašit Frozen 2 -animašuvnna, mii lei globála čalmmustahttin sámekultuvrii ja -gielaide ja mii dahkkui lagaš ovttasbarggus sámeáššedovdiiguin. Dán lassin maid Yle almmuhii njukčamánus, ahte buvttada Mumenvággi-ráiddus sámegielat veršuvnnaid Sámedikki evttohusa mielde.
Jagis 2019 vuoigatvuođalaš ovdáneami govvidit olmmošvuoigatvuođakomitea mearrádusaid lassin vuoigatvuođakánslera čovdosat vuoigatvuođaid ollašuhttimis mii guoská Sápmelaččaid vuoigatvuođa sámegielat bálvalussii Kelas (OKV/1161/1/2018) ja Sámediggelága ráđđádallan geatnegasvuođa hilggodeamis, man ollašuhtii bargo- ja ealáhusministeriija (OKV/8/50/2019). Orru leamen nu, ahte vuoigatvuođakánslera rolla lea servvodagas dehalaš maid Sápmelaččaid oaidninvuogi dáfus.
Njukčamánus Ohcejogas njeallje sápmelačča vuite Lappi gearretrievttis guollebivdovuoigatvuođa guoski ášši. Gearretrievtti mielde guollebivdoláhka ráddjii sápmelaččaide vuođđolágas ja riikkaidgaskasaš vuoigatvuođas dorvvastuvvon vuoigatvuođa guolástit ruovttuguovllus. Dáhpáhusat eai ožžon lága fámu, muhto dat manne alimus rievtti gieđahallama láhkai ovdalunddotvuođa dihte.
Duohtavuohta- ja soabahankomišuvnna guoski ráđđádallamat loahpahuvvojedje stáhta, Sámedikki ja Nuortalaččaid siidačoahkkima gaskkas. Sámedikki maŋimuš dievasčoahkkin dohkkehii evttohusa Sápmelaččaid duohtavuohta -ja soabahankomišuvnna ásaheami várás . Sámediggi doallá dehalažžan, ahte stáhtaráđđi oktasašbarggus Sámedikkiin ja Nuortalaččaid siidačoahkkimiin ásaha duohtavuohta- ja soabahankomišuvnna čohkket ja duođaštit sápmelaččaid vásáhusaid Suoma stáhta ja sierra eiseválddiid sámekultuvrra ja dan materiálalaš vuođu rihkku doaimmain ja das, makkár váikkuhusat ja čuovvumušat dain leat leamašan ja ain lea sápmelaččaide eamiálbmogin ja dan lahtuide ovttaskas olmmožin, sihke dahkat dán oassin dovddastuvvon ipmárdusa das, mii min historjá ja min dálááigi lea. Sámediggi oaidná komišuvnna ásaheami mearkkašeamen, ahte almmolaččat dovddastuvvo ahte stáhta assimilašuvdnapolitihka váikkuhusat gáibidit doaimmaid mat njulgejit áššiid.
Duodje-akademiija doaimma álgin lei fiinna dovddastus duodji-árbevirrui ja -máhttimii. Duodje-akademiija, man doaimma lea boahtteáiggis ulbmil oažžut fásta doaibman Sámedikki oktavuhtii, lea buorre ođđalágan doaibma ja álgu ovddos guvlui, mainna lasihuvvo searvvušvuohta sihke nannejuvvo duodji-máhttu Eanodagas ja viidásabbot sámeservošis oppa Suomas.
Stuorra giitosat bargovehkii buoris barggus ja viššalvuođas Sápmelaččaid áššiid ovddideami beales. Lassin stuorra giitosat luohttámušolbmuide, erenoamážit ovddit ságajođiheaddjái Tiina Sanila-Aikioi ja I várreságajođiheaddjái Heikki Palttoi, čanusjoavkkuide ja oktasašbargoguimmiide, erenoamážit Sámiráđđái, Nuortalaččaid siidačoahkkimii oktan nuortalašráđiin, sámeservviide, sámiid ruovttuguovllu bálgosiidda ja ovttaskas sápmelaččaide, geat bealuštit sámiid vuoigatvuođaid ja barget garrasit sámekultuvrra ovddideami ovdii, dávjá buorre muddui eaktodáhtos geavahemiin dasa iežaset áiggi.
Sámedikki čoahkkin 26.6.2020 dohkkehii Sámedikki doaibmačilgehusa jagis 2019. Loga oppa doaibmačilgehusa dáppe.
Lassidieđut:
Ságajođiheaddji Tuomas Aslak Juuso tel. 040 687 3394, tuomas.juuso(at)samediggi.fi
Ságajođiheaddji veahkki Rosa-Máren Magga tel. 040 617 5113, rosa-maren.magga(at)samediggi.fi
