Raporttat ja čielggadeamit  

Earálágan čielggadeamit ja dutkamušat leat  čájehan, ahte sápmelaččaid gielalaš ja kultuvrralaš vuođđovuoigatvuođat ollašuvvet funet sosiála- ja dearvvasvuođafuolahusas. Sámegielagiid sosiála– ja dearvvasvuođabálvalusat fitnašuvvet deivvolaččat. Bálvalusaid olahahttivuođa lassin galggašii maid sihkkarastit ahte bálvalusain váldojuvvo vuhtii kulturduogáš.. Sámediggi bargá ovttas eará organisašuvnnaiguin ja servviiguin sámegielat sosiála- ja dearvvasvuođabálvalusaid fitnašuvvama buorideapmin. 

Buorre eallin gávpogis – saamelaisten hyvä elämä ja hyvinvointipalvelut kaupungissa (2019)

Lappi universitehta 

(Lydia Heikkilä, Elsa Laiti-Hedemäki & Tuuli Miettunen, Doaimm.) 

Dutkanfidnu ollašuhttui Eurohpá sosiálafoandda doarjagiin, ja dan koordinerii sosiála– ja dearvvasvuođaministeriija. Fidnu ruhtadedje maid Lappi buohccedikšunbiire ja Lappi universitehta. Dutkamuš guoská sámiid ruovttuguovllu olggobealde orru sápmelaččaid. Juksanáigumuššan lei oažžut riikkaviidosaš gova sámeálbmoga buorre eallima vejolažžan dahkki buresveadjima, sosiálalaš oasálašvuođa ja bálvalusaid birra. Dutkamuš lea Suomas vuosttas viiddis jearahallandutkamuš mii lea dahkkon sámiid ruovttuguovllu olggobealde orru sápmelaččaide. Fidnus ovdánahttojedje ođđalágan ehtalaš, servodatlaš ja dialogalaš metodat sihke doaibmavuogit oassálasti dieđubuvttadeami várás. Bohtosiid vuođul sáhttá gávnnahit, ahte sámegielaid sadji lea sámeguovllu olggobealde
fuolastuhtti. Giella lea okta dehalamos ášši mii čatnašuvvá kultuvrii. Dan mearkkašupmi stuorru sámeguovllu olggobealde, gos leat dušše unnán sámegielat bálvalusat. Sápmelaččaid, eandalii nuorat buolvvaid, buresveadjima hástalusat čuhce psyhkalaš buresveadjimii mii vásihuvvui sis leat fuonit sihke vealaheapmái. Suopmelaš servodaga dieđu sámekultuvrra birra berrešii lasihit vai doaladuvvan dasa rievdá. Kultuvrralaš ja sosiálalaš máŋggabealatvuohta lea unnitloguálbmogiid buresveadjima vuolggasajit. 

ČUOVUS: Buorre eallin gávpogis – saamelaisten hyvä elämä ja hyvinvointipalvelut kaupungissa (2019) 

Saamenkielisten palveluiden nykytilakartoitus (2017)

Sámediggi & Poske sámeovttadat
(Pia Ruotsala & Riitta Lehtola) 

Sosiála– ja dearvvasvuođaministeriija diŋgui Sámedikki oktavuođas doaibmi Poske sámeovttadagas Mánná- ja bearašbálvalusaid nuppástusprográmmii laktáseaddji gártema, mii olggosaddui giđđat 2017. Gártema ulbmilin lei guorahallat sámemánáide, -nuoraide ja bearrašiidda fállojuvvon bálvalusaid dálá dili. Raporttas ovdanbuktojit bálvalusaid fálu nanusvuođat, ovdánahttindárbbut sihke ávžžuhusat bálvalusváilli ollašuhttima várás. Guorahallan čuohcá sámiid ruovttuguovllus gielddaid, searvegottiid ja eará sámegielat bálvalusaid buvttadeaddji beliid bálvalusaide sihke sámiid ruovttuguovllu olggobealde Roavvenjárgga, Oulu, Tampere, Jyväskylä ja oaivegávpotguovllu bálvalusaide. Dan lassin gártemis guorahallo sámeservošiid ja Sámedikki vejolašvuođat buvttadit bálvalusaid iešguđet sámegillii sámemánáid, -nuoraid ja bearrašiid dárbbuid várás. Gártema juksanáigumuššan lei čalmmustahttit sápmelaš mánáid, nuoraid ja bearrašiid bálvalusdárbbuid ja -váilliid, vuoigatvuođaid eamiálbmogin sihke giela ja kultuvrra mearkkašumi sápmelaččaid iežaset návccaid nannemis. 

ČUOVUS: Saamenkielisten palvelujen nykytilakartoitus 1/2017 

Saamenkielisten palveluiden tulevaisuuden palvelukokonaisuudet (2016)

Lappi buohccedikšunbiire & Davvi-Suoma sosiálasuorggi máhttinguovddáš
(Sámegielat bálvalusat -oassi: Eila-Marja Labba, Mirja Laiti & Pia Ruotsala) 

Lappi buohccedikšunbiire guovllu gielddaid sode-ođastusa válmmaštalli áššehasproseassabargojoavkkuin 1.8.2015–31.5.2016 válmmaštallui Lappi buohccedikšunbiire guvlui áššehasa dárbbuid mielde, ovttaveardásaš ja integrerejuvvon sosiála– ja dearvvasvuođafuolahusa bálvalusproseassat, main okta lei sámegielat bálvalusaid bálvalusproseassa. Dán várás ásahuvvui sámegielat bálvalusat -bargojoavku. 

Sámegielat bálvalusaid dehalamos ovdánahttin ollisvuohtan leat bajiduvvon ee. dovdát sápmelaččaid bálvalusdárbbuid ja vástidit daidda, sihkkarastit sápmelaččaid oasálašvuođa ja iešmearridanvuoigatvuođa, dorvvastit  sámegielat bargoveaga fitnašuvvama, váldit eret rádjeovttasbarggu eastagiid, koordineret sámegielat bálvalusollisvuođa, ovdánahttit gáiddustulkonbálvalusaid sihke dorvvastit anáraš- ja nuortalašgielat bálvalusaid fitnašuvvama. 

ČUOVUS: LSHP:n soten tulevaisuuden palveluprosessit 2016 

Saamebarometri 2016 – Selvitys saamenkielisistä palveluista saamelaisalueella (2016)

Vuoigatvuođaministeriija. Demokratiija-, giella- ja vuođđovuoigatvuohtaáššiid ovttadat
(Annika Pasanen) 

Vuoigatvuođaministeriija ollašuhtii ovttas Oulu universitehta Giellagas-instituhtain giđđat ja geassit 2016 čielggadeami sámegielat bálvalusaid birra. Ulbmilin lei dutkat sámi giellalága ollašuvvama álbmoga oaidninguovllus: mo iešguđege ahkásaš ja sámeguovllu iešguđet gielddas orru sámegielagat atnet leat iežaset eatnigielat bálvalusaid mearkkašumi ja fitnašuvvama. Deaddu lei sosiála– ja dearvvasvuođabálvalusain. Sámebaromehteris válddahallojit čielggadeami duogášfáktorat, dego sápmelaččaid gielladilit ja sáme giellaláhka, dego maid čielggadeami vuolggasajit ja čovdosat. Dan lassin čielggadusa vuođul  ovdanbuktojit čielggadusa bohtosat vástideaddjiid duogášdieđuid rájes gitta eará surggiid gielalaš vuoigatvuođaid  ollašuvvamii ja bálvalusaid ovdánahttindárbbuide sihke čoahkkáigeassu sámi giellalága ollašuvvamis. Čielggadusas guorahallojit maid sápmelaččaid giela dillái ja giela doaladupmái guoski áššit maid čielggadus speadjalastá. Loahpas lea čoahkkáigeassu čielggadusa guovddáš bohtosiin, mii seammás čohkke oktii čielggadusa ovdanbuktin gažaldagaid, mat gusket nuppe dáfus stáhta doaimmaid ja nuppe dáfus sámeservoša siskkáldas vugiid. 

ČUOVUS: Saamebarometri 2016 

Saamelaisten hyvä elämä ja hyvinvointipalvelut (2013)

Lappi Universitehta  

(Lydia Heikkilä & Elsa Laiti-Hedemäki & Anneli Pohjola) 

Fidnu lea Lappi Universitehta sosiálabarggu, Sámedikki, Poske sámeovttadaga, SOG ja SámiSoster ry ovttasbarggus plánen ja STM ruhtadan fidnu. Dutkamuša bargun lea čielggadit sápmelaččaid oainnuid ja vásáhusaid bálvalusaid birra buresveadjima dehalaš oassedahkkin sihke  bálvalusdárbbuid. Guorahallan čuohcá sámiid ruovttuguovllu gielddaid vuođđobálvalusaide ja erenoamážit guorahallan čuohcá sámegielat bálvalusaide. Figgamuššan lea áddet bálvalusaid saji ja mearkkašumiid sápmelaččaid eallimis sihke dan bokte meroštallon vuordámušaid, dárbbuid, anu ja duđavašvuođa. Bohtosii mielde sápmelaččaid duđavašvuohta bálvalusaide ja bálvalusaid fitnašuvvamii leat oppalašdási mielde čielgasit fuonit  Suoma gaskamearálaš dási ektui. Iešguđege gieldda erohusat leat stuorrá, muhto maid gielddaid eará guovlluin orru sápmelaččat leat sierraárvosaš sajis bálvalusaid fitnašuvvama ektui. 

ČUOVUS: Saamelaisten hyvä elämä ja hyvinvointipalvelut (2013)