Saamelaiskäräjien puheenjohtaja Tuomas Aslak Juuso.

Sämitige saavâjođetteijee aalmugpeeivi savâstis: sämmilij jiešhaldâšem kalga kunnijâttiđ 

/in /by

Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso koijâd Säämi aalmugpeeivi savâstis aalmugovdâsteijein: leppeđ-uv tij kiärguseh kunnijâttiđ sämmilij vuáđulavâlii jiešhaldâšem já aalmugijkoskâsijd sopâmušâid, tego tij leppeđ mijjân luuvijd iivijd lopedâm? 

Saamelaiskäräjien puheenjohtaja Tuomas Aslak Juuso.
Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso. Kove: Sämitigge / Johanna Alatorvinen. 

Saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso illood aalmugpeeivi savâstis valjâpaje maaŋgâi tehálij uulmij olášutmist. Sun paajeed oovdân ovdâmerkkân ráđádâlmijn luhostume luándusuojâlemlaavâ já šoŋŋâdâhlaavâ uđâsmitmijn. 

– Mun lam tuođâi tuđâvâš toos, ete lahâuđâsmitmijn torvejeh mii ärbivuáválijd iäláttâsâid já kulttuur, já toos lasseen mii äššitubdâmuš váldoo puátteevuođâst huámmášumán ovdiist pyerebeht sämmilii šoŋŋâdâhrääđi pargo peht, saavâjođetteijee Juuso paahud.  

Sun paajeed meid Sämitige budjetist oovdân ilosmittee já huolâstuttee aašijd. – Mij finnijm budjetân lasattâs toimâhináidân naanoodmân, já meid kulttuurmeriruutân poođij pajedem. Tai vievâst mij pastep ovdiist pyerebeht ovdediđ jieččân vuoigâdvuođâ já kulttuur sierâ suorgijn. Nube tááhust sämikulttuurkuávdái ruttâdem hástuseh láá ain čuávdihánnáá, muštâl saavâjođetteijee Juuso. 

Toos lasseen saavâjođetteijee koijâd savâstis aalmugovdâsteijein, ete ááiguh-uv sij kunnijâttiđ sämmilij virgálij ovdâstemorgaanij tuhhiittem sämitiggelahâiävtuttâs. Sun muštoot sii meid riehtistaatâ tárbulâšvuođâst. – Riehtistaatâ ij tarbâšuu tuš tain tiilijn, main vuoigâdvuođâi tähidem lii älkkee, väivittem já soovâdlâš, peic ton tuođâlii vyeimi keččâluvvoo talle, ko čuávdusijd kalga toohâđ, veikâ toh iä lekken puohâi mielâ mield, sun huámmášut. 

Saavâjođetteijee kijttá aalmugpeeivi meid staatârääđi jesânijd oovtâstpargoost sämiaašijn taan valjâpaajeest.  

– Mun halijdâm kijtteđ eromâšávt uáiviminister Sanna Marin sehe riehtiminister Anna-Maja Henriksson, sehe meid eres ministerijd, kiäiguin mij lep teivâdâm já porgâm šiev oovtâstpargo, tego Li Andersson, Pekka Haavisto, Emma Kari, Krista Mikkonen já Maria Ohisalo, saavâjođetteijee Juuso iätá.  

Lasetiäđuh: 

Tuomas Aslak Juuso 
Saavâjođetteijee  
040 687 3394 
tuomas.juuso@samediggi.fi

Sämitigge lii finnim pajedem ive 2023 kulttuurmeriruutân

/in , /by

Máttááttâs- já kulttuurministeriö lii mieđettâm sämikielâlii kulttuur oovdedmân, Tave-eennâmlij sämiseervij tuárjumân já Ucjuv Sämikirkkotuuvij paijeentolâmân ohtsis 236 000 eurod. Pajedem ovdebij iivij háárán lii 57 000 eurod. 

– Mij lep maaŋgâi iivij oovtâst taistâlâm kulttuurmeriruuđâ pajedem peeleest. Mun lam kulttuurpolitiikist västideijen tuđâvâš toos, ete mij viijmâg finnip ááigán pajedem kuhes pargo puáđusin, iätá Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso. 

Sämitigge almottij ive 2023 kulttuurmeriruuđâ uuccâmnáál roovvâdmáánust 2022. Ucâmušâid koolgâi toimâttiđ roovvâdmáánu loopâ räi. Kulttuurlävdikodde čokkân 16.-17.2.2023 meridiđ meriruuđâ jyehimist. Miärádâsâin almotteh kuovâmáánu loopâ räi. 

– Sämisiärvádâh lii kuhháá vuárdám, ete mij finnip lase resursijd sämikielâlii kulttuurpaargon já taaiđâelimân. Kulttuurmeriruuđâ paajeedmist lii stuorrâ merhâšume Suomâ sämikielâlii kulttuurelimân jyehi kuulmâ sämikielâst, illood kulttuurlävdikode saavâjođetteijee Pirita Näkkäläjärvi. 

Sämitige valjâpaje ulmen lii lamaš kulttuurmeriruuđâ uuccâmproosees šleđgâháámán pieijâm. Proosees lii ovdánâm jo nuuvt kuhás, ete taan ive sopâmušah vuáláčállojeh šleđgâlávt. Čuávuvâš kulttuurmeriruuđâ uuccâm já tiličielgiittâsah olášuttojeh šleđgâhäämist. 

– Šleđgâlijn vuáláčälimijn mij kevttip noonâ tubdâttâttâm, mii täähid proosees torvolâšvuođâ. Ulmen lii išediđ kulttuurmeriruuđâ occeid já toohâđ oles proosees njyebžilubbon. Taat lii lamaš pargo vyelni kuhháá já mun lam ilolâš, ete mij lep tääl peessâm taan tilán, iätá Sämitige kulttuurčällee Riitta Orti-Berg. 

Lasetiäđuh: 

Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi 

Pirita Näkkäläjärvi 
Kulttuurlävdikode saavâjođetteijee 
040 357 7006 
pirita.nakkalajarvi@gmail.com 

Riitta Orti-Berg 
Kulttuurčällee 
010 839 3103 / 040 840 0383 
riitta.orti-berg@samediggi.fi 

Muu suuhâ, muu sokkân, mu sohka, minun sukuni – virtuaalliih oppâtiijmeh Säämi aalmugpeeivi kunnen7.–9.2.2023

/in , , /by

Sämikielâi káidusmáttááttâs piiloothaahâ áávvud Säämi aalmugpeeivi 6.2. já uárnee virtuaallijd oppâtiijmijd 7.–9.2.2023. Oppâtiijmeh láá ohtsis kulmâ, já tai fáddán lii suuhâ. Oppâtiijmij ääigi selvân, ete maht suuvah uáinojeh säämi ärbimuusikist, sämikielâlii sánáduvâst já sämimááccuhijn. 

Oppâtiijmeh láá čuosâttum sierâ luokkatassijd, mutâ tijmijd láá tiervâpuáttim puohah, kiäid sämikielah já sämikulttuur kiäsutteh. Tijmijd puáhtá uásálistiđ jieškote-uv uáppee jiečânávt tâi oles luokka puáhtá uásálistiđ siämmáá puudân oovtâst ohtsii piergâsijn. Máttááttâs lii iänááš sämikielân (anarâš-, nuorttâlâš- tâi tavesämikielâ), toorjâkiellân lii suomâkielâ. Tiijmeh heivejeh te meid sämikielâ uáppeid.

Tiijmijd puáhtá čuávvuđ njuolgâ vuolgâttâssân spokkâlmáin servâmliiŋkâid tâi nuuvt, ete kiäččá tiijmij paddiimijd. Tiijmijd puáhtá čuávvuđ nuuvtá ige taarbâš almottâttâđ muuneeld. Tiijmij ääigi lii meid máhđulâš koijâdiđ já savâstâllâđ chatist. Paddiimij keččâmäigi lii 10.–24.2. čujottâsâst https://www.saamenetaopetus.com/tapahtumat-ja-tallenteet.

Äigitavlu: 

majebargâ 7.2. tme 10.00–10.45
Suuhâ já leu’dd nuorttâlâškielân
Luokkaid 3–6
Máttáátteijen Hanna-Maaria Kiprianoff 
Servâmliŋkkâ

koskokko 8.2. tme 10.00–10.45
Suuhâ já sánádâh anarâškielân
Luokkaid 0–2
Máttáátteijee Heli Aikio
Servâmliŋkkâ

tuorâstâh 9.2. tme 10.00–10.45
Suuhâ já mááccuh tavesämikielân
Paješkovlâliih já nubbe tääsi
Máttáátteijen Anne Olli
Servâmliŋkkâ

Pyeri puáttim! Tiõrv pueʹttem! Bures boahtin! Tervetuloa! 

Lasetiäđuh: 

Hanna Helander, hahâhovdâ
hanna.helander@edu.utsjoki.fi  
040 701 2094  

Arla Magga, hahâkoordinaattor 
arla.magga@samediggi.fi  
040 687 5989 

Säämi aalmugpeivi ávuduvvoo jyehi ive kuovâmáánu 6. peeivi. Ávutuáluh láá ärbivuáválávt sierâ kuávluin Säämist já meid Säämi ulguubeln.  

Tun puávtáh uásálistiđ Säämi aalmugpiäiván meid návt: 

  • Uáppáásm Sämitige maaŋgâpiälásii tooimân Säämi kulttuurkuávdáš Sajosist Anarist ávus uuvsâi peeivi 6.2.
  • Uáppáásm Oktavuohta – saamelaistietoa opetukseen -sijđoid. Siijđoin láá jieškote-uv škovlâ- já luokkatáásán vuávájum fáddáuásih já pargopitáh.  
  • Tiiláá video-oppâtiijmijd sämifáádái kieđâvušmân škoovlâst. 
  • Uáppáásm sämikulttuur kieđâvuššee moobiilspelláid já hárjuttâspaakân Nuorâi Akatemia siijđoin.  
  • Uáppáásm Sano se saameksi -eđâldâhsänikiirján orjâlâš-, anarâš- já nuorttâlâškielân. Siijđoin láá meid vittâ uánihisdokument, almoliih tiäđuh sämikulttuurist, soundboard sehe kyehti artikkâl kielâfáádást. 
  • Máttááttâl tavesämikielâ Sämirääđi IndyLan-kielâoppâmheiviittâssáin. Heiviittâs puáhtá luođiđ Apple Storest já Google Playst.
  • Máttááttâl tavesämi-, anarâš- tâi nuorttâlâškielâ párnáid čuosâttum Kaavpugfiäráán-spelláin, moos láá ovtâstittâm lävdi- já korttâspeelâ. Heiviittâs puáhtá luođiđ Apple Storest já Google Playst.
  • Keejâ Muumileehi-rááiđu Yle Areenast tavesämikielân, anarâškielân tâi nuorttâlâškielân.
Pöydällä avonainen oppikirja, jonka päällä kuulokkeet.

Sämikielâi káidusmáttááttâs naanood sämiuáppei kielâlijd já kulttuurlijd vuoigâdvuođâid

/in , /by

Sämikielâi káidusmáttááttâs piiloothavváin láá pastam pyerediđ sämiuáppei máhđulâšvuođâid oppâđ sämikielâid, nanodiđ jieijâs sämmilâšvuođâ já tienuuvt sämikielâi já -kulttuur siäilum já iäláskem mii enâmist, pahudeh vorâs árvuštâllâmraportist.

Pöydällä avonainen oppikirja, jonka päällä kuulokkeet.
Káidusmáttááttâsâst kevttum oppâkirje já peljipiltoh. Kove: Sämitigge / Arla Magga

Aalmuglâš škovlim árvuštâllâmkuávdáš (Karvi) árvuštâlâi kiđđuv 2022 sämikielâi káidusmáttááttâshaavâ toimâm já máttááttâs vaikuttâs. Káidusohtâvuođâiguin olášuttum máttááttâs lii uárnejum ive 2018 rääjist. Káidusmáttááttâspiiloot ruttâd máttááttâs- já kulttuurministeriö já joođeet Ucjuv kieldâ. Haavâ koordinaatiost västid Sämitigge.

Káidusmáttááttâshaavâ ulmen lii lamaš juksâđ sämmilij päikkikuávlu ulguubeln ässee párnáid já nuorâid, kiäi perruu tâi suuvâ kielâ lii miinii kuulmâ Suomâst sarnum sämikielâst (anarâš-, nuorttâlâš- já tavesämikielâ), já faallâđ sijjân sämikielâ máttááttâs. Árvuštâllâm čaaitij, ete kielâ ij lah kulttuurttáá, já suuvâ tâi perruu kielâ mättim naanood huolâtteijei ibárdâsâi mield siärvuslâšvuođâ já tuálá sämikielâ já -kulttuur elimist. Haavâ uáppeemeeri lii šoddâm kuulmâkiärdásâžžân haavâ ääigi, já tot lii luuhâmive 2022-2023 suulân 150 uápped suulân 90 sierâ škoovlâst já 40 sierâ kieldâst.

Šiev vuáhádâhhân káidusmáttááttâspilotist pajanij oovdân eereeb iärrás huolâtteijei aktiivlâš uásálistem jieijâs párnái sämikielâ oppâmân. Vuáruvaikuttâs škoovlâ já huolâtteijei kooskâ tooimâi pyereest já eromâšávt párnáá stivrejeijest lii vuáruvaikuttâsâst tehálâš rooli. Káidusmáttááttâspiiloot máttáátteijeeh láá toháliih, mii spejâlist meid uáppei mohtân já haalun oppâđ sämikielâ. Uáppei mielâst tiijmij ääigi lii suotâs, tastko tobbeen láá maaŋgâlágán porgâm, já uáppee finnee lasepargopittáid jis haalijd. Máttáátteijeeh sárnuh tiijmij ääigi ennuv sämikielâ já párnáin láá meid pääihist máhđulâšvuođah kevttiđ kielâ. Sierâlágáneh mediah láá luándulâš uási máttááttâsâst.

Máttááttâsân ucâlum lii älkkee, huolâtteijei aktiivlâšvuotâ tehálâš

Tääl paijeel 70 %:d sämipárnáin já -nuorâin ääsih sämikuávlu ulguubeln. Tiätu uáppee sämmilâšvuođâst ij ain moonâ škoovlân, já tondiet huolâtteijee já uáppee jieš kalgeh leđeh aktiivliih máttááttâsân ucâmist. Máttááttâs uárnejeijei já škoovlâi mield haavâ nahcâ lâi tot, ete ohtâ-uv uáppee lâi tuárvi vâi máttááttâs algâttui škoovlâst; káidusmáttááttâshavâttáá iä puávtáččii faallâđ máttááttâs ovtâskâs uáppei.

Veikâ tieđettem já ravvuuh láá haavâ ääigi čielgâsávt puáránâm, te tieđettem kalga ain ovdediđ vâi máttááttâs juksâmvuotâ puárrán. Meid kieldah já škoovlah kalgeh lasettiđ jieijâs tieđettem uáppei máhđulâšvuođâst uásálistiđ sämikielâi káidusmáttááttâsân.

Sämikielâ sajattâh máttááttâsvuávám vuáđusijn kalga čielgâsmittiđ

Káidusmáttááttâspiiloot máttááttâs lii vuáđumáttááttâs já luvâttâhškovlim tievâsmittee máttááttâs, maid fäälih sämmilij päikkikuávlu ulguubeln ässee sämiuáppeid. Máttááttâs adeluvvoo kyehti tiijme ohhoost, já oppâtiijmeh láá maŋgii škovlâpeeivi loopâst tâi tállân tom aalgâst.

Sämikielâi eromâšsajattâh kiellân, moh tarbâšeh iäláskittem, kalga väldiđ huámmášumán vuáimálubbooht, ko máttááttâsvuávám vuáđuseh uđâsmittojeh. Meid päikkikuávlu ulguubeln kolgâččij leđe máhđulâš faallâđ sierâ oppâmeerijd sämikielâst, tastko uásán uáppeid sämikielâ lii eenikielâ, mutâ stuorrâ uási uáppein algâtteh sämikielâ oppâm aalgâst. Máttááttâs uulmijn já siskáldâsâin kalga väldiđ huámmášumán čielgâsubbooht sämmilâšpedagogiik, sämikulttuur já sämmilii eellimvyevi sehe sämikielâi uhkevuálásii tile sehe sajattuv mii eennâm áinoo algâkiellân.

Árvuštâllâm mield haavâ ohtân hástusin lâi oppâtiijmij soijim luuhâmoornigân. Mađe stuárráb škovlâ, tađe vaigâdub ovtâskâs uáppee tiijmij soijim luuhâmoornigân lâi lamaš. Ovdedemavžuuttâssân árvuštâlmist iävtutteh sämikielâ finnim uássin tijmejuávu, mii tovâččij sämikielâi sajattuv eenâb uáinojeijen meid škovlimpooliitlávt. Siämmáánáál árvuštâlmist iävtutteh, ete majemustáá 90-lovvoost uđâsmittum vuáđumáttááttâslaavâ kalga tärhistiđ sämipárnái uásild tienuuvt, ete tot nanodičij sämmilij päikkikuávlust ässee sämiuáppei lasseen meid päikkikuávlu ulguubeln ässee sämiuáppei vuoigâdvuođâ sämikielân já sämikielâlii máttááttâsân.

Lasetiäđuh:

Marita Härmälä
Njunoš árvuštâllâmäššitobdee, Karvi
+358 29 533 5560
marita.harmala@karvi.fi

Hanna Helander
Proojeekthovdâ, sämikielâi káidusmáttááttâshaahâ
040 7012 094
hanna.helander@edu.utsjoki.fi

Liiŋkah:

Härmälä, M., Sarivaara, E. & Laihonen P. 2022. “Paljon on tehty, mutta paljon on vielä kehitettävää.” Sämikielâi káidusmáttááttâspiiloot árvuštâllâm 2022. https://karvi.fi/publication/paljon-on-tehty-mutta-paljon-on-viela-kehitettavaa-saamen-kielten-etayhteyksia-hyodyntavan-opetuspilotin-arviointi-2022/

Lasetiäđuh Sämikielâi káidusmáttááttâshaavâst

Sämikielâi káidusmáttááttâs piiloothaahâ lii haahâ, mon Ucjuv kieldâ joođeet já Sämitigge koordinist. Máttááttâs- já kulttuurministeriö ruttâd haavâ. Haavâ ulmen lii faallâđ sämikielâi káidusmáttááttâs kyehti okkotiijme verd vuáđuškoovlâ já nube tääsi uáppeid sämikuávlu kieldâi ulguubel já ovdediđ sämikielâi káidusmáttááttâs pedagogiik. Káidusmáttááttâshaavâ máttááttâs lii reaaláigásâš (synkroonlâš) máttááttâs. Talle máttáátteijee já uáppeeh, kiäh uásálisteh káidusmáttááttâsân, uásálisteh siämmáá ääigi oppâtijmijd jieijâs piergâsijn, mutâ fyysilávt sierâ paaihijn.

Säämi aalmugpeivi ávuduvvoo 6.2. – Sämitige tooimân piäsá uápásmuđ Anarist

/in , /by

Säämi aalmugpeivi ávuduvvoo jyehi ive kuovâmáánu 6. peeivi. Ávutuáluh láá ärbivuáválávt sierâ kuávluin Säämist já meid Säämi ulguubeln. Sämitige maaŋgâpiälásii tooimân piäsá uápásmuđ Säämi kulttuurkuávdáš Sajosist Anarist Sämitige ávus uuvsâi peeivi.

Sämitige saavâjođeteijee Tuomas Aslak Juuso tuáivut puohâid tiervâvpuáttim uápásmuđ Sämitige tooimân. – Veikkâ sämmilij vuáđulavâlâš jiešhaldâšem lii majemui aaigij lamaš ennuv savâstâlmijn, ij ain lah mijjân sämmiláidgin veltihánnáá aaibâs čielgâs, ete maid puoh tot mijjân keevâtlávt uáivild, Juuso iätá. Lii-uv eromâš suotâs návt aalmugpeeivi peessâđ pyehtiđ puohháid oovdân tom tehálii pargo, mii Sämitiggeest stuorrâ váimoin já äššitubdâmuššain pargoo, Juuso juátká.

Sämitige ávus uuvsâi peivi álgá Saijoos auditoriost tme 9.45 Sämitige saavâjođetteijee aalmugpeeivi tiervâttâssáin. Sämitige muusikkuávdáš, párnáikulttuurkuávdáš Mánnu já elleekovekuávdáš Skábma västideh peeivi ohjelmist. Sämitigge fáálá kuosijd juhlekäähvi já Saijoos raavâdviäsu Čaijust puáhtá uástiđ juhlepeivimáállás. Pääihi alne lii meid máhđulâš uásálistiđ vuárbumân, mast puáhtá vyeittiđ kyehti liipu Ijâttes ijjâ -festivaalân. Tilálâšvuotâ lii puohháid ávus.

Ohjelm:

Tme 9.45, Sajos auditorio (45 min)
Aalmugpeeivi videotiervâttâs | Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso
Konsert: Vildá | Muusikkuávdáš

Tme 9.45, Sajos, Silba (45 min)
Vuálá škovlâahasij párnáiohjelm | Säämi párnáikulttuurkuávdáš Mánnu

Tme 10.30-15.00, Sajos aula
Uáppáásm Sämitige tooimân! Sämitige almos toimâttâh, škovlim-já oppâmateriaaltoimâttâh já sämikielâ toimâttâh oovdânpuáhtojeh. Mieldi ei. pinssipáájá já spellâmnurkke.

Tme 10.30 já 13.00, vyelgim Saijoos aulast
Oppâmateriaal uápistemrieggee | Škovlim- já oppâmateriaaltoimâttâh

Tme 11.30 já 12.30, Sajos aula
Livđum: Anna Morottaja | Muusikkuávdáš

Tme 14.00, Sajos auditorio (30 min)
Dokument Isoisäni kieli (Äijihân kielâ) | Elleekovekuávdáš Skábma

Tme 15.00 Sajos auditorio (15 min)
Saijoos oovdânpyehtimvideo

Tme 18.00 Sajos auditorio
Revontulten räppäri (Kuovsâkkâsâi ráppár) dokumentelleekove | Elleekovekuávdáš Skábma

Säämi aalmugpeivi

Säämi aalmugpeivi ávuduvvoo jyehi ive kuovâmáánu 6. peeivi. Tot lii ohtâ sämmilij liputtempeeivijn, mut lasseen nuuvt Suomâ, Ruotâ ko Taažâ-uv virgeomâhááh avžuutteh almolâš liputtem.

Säämi aalmugpeivi lii vala nuorâ juhlepeivi. Sämmilij kalenderân tot merkkejui ive 2004. Aalmugpeeivist meridui kuittâg jo ive 1992, já ton madduuh oleh paijeel čyeđe ive tuáhá, ihán 1917. Talle Taažâ Truándimist tollui vuossâmuš tave-eennâmlâš sämičuákkim, mon uáivilin lâi suogârdâllâđ sämmilij eellimmáhđulâšvuođâid já väldiđ pele sämmilijd kyeskee koččâmâššáid. Kieđâvuššum aartâin tehálumoseh lijjii jotemân, enâmij kevttimân, puásuituálun já škovlâjotemân lohtâseijee koččâmušah.

Lasetiäđuh: 

Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi 

Pia Ruotsala-Kangasniemi
Haldâttâhhovdâ
010 839 3106 / 040 726 2688
pia.ruotsala@samediggi.fi

Johanna Alatorvinen
Viestâdemčällee
puh. 010 839 3140 / 040 663 4493
johanna.alatorvinen@samediggi.fi

Liiŋkah:

Tiervâttâsah sämikielân

https://www.flickr.com/photos/samediggi-saamelaiskarajat/albums

  • Sämitige Flickr-tilist tun kaavnah kuuvijd ei. Sämitige tooimâst, jesânijn já tábáhtusâin. Kuuvijd puáhtá kevttiđ tiäđusirdem palvâleijee tárguttâssáid šiev taavij mield. Merkkii kove käldee já kovvejeijee noomâ.

Lasetiäđuh Sämitiggeest:

Sämitigge lii sämmilij ovdâsteijeevâš jiešhaldâšemorgaan Suomâst. Jieijâs lavváin (L974/1995) vuáđudum Sämitigge torvee toimâinis sämmilij algâaalmugkulttuur siäilum já ovdedem. Sämitigge vuáváá já olášut sämmilij kielâlii já kulttuurlii jiešhaldâšem sehe kocá já oovded sämmilij vuoigâdvuođâid já eellimtile.

Uđđâ Virkkuvääri 5 -kirje lii almostittum

/in , , /by
Kove: Heli Aikio

Virkkuuvääri 5 -kirje lii almostittum. Kirje lii uáivildum 5.lk eenikielâ- já kirjálâšvuođâ máttááttâsân. Kirjeest lii uđđâ Petter Morottaja čäällim jotkâmaainâs, mast tääl viiđâdluokkaliih Täiđee, Kuávsui já Čiiŋâs čuávdih uđđâ mysteer siämmást ko keččâleh vyeittiđ aarnikišto. Kirje vuáđđun lii Otava Uusi Kipinä 5 -kirje, mon lii sämikielân jurgâlâm já heiviittâm Emilia Nieminen.

Siämmást almostittui meid nuorttâlâškielân Virkkâdvääʹrr 3.

Kirje lii tääl finniimist Sämitige oppâmaterial nettikäävpist: Virkkuuvääri 5 eenikielâ já kirjálâšvuotâ

Saamelaiskäräjien edustajat perustuslakivaliokunnan kuulemisessa 25.1.2023.

Saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso: ”Sämitiggelaavâ uđâsmitmist lii koččâmuš mii vuáđulavâlii vuoigâdvuođâst jiešhaaldâšmân”

/in , , /by

Vuáđulahâváljukodde ornij 25. uđđâivemáánu ovdâskoddeest almos kuullâm, mast fáddán lâi haldâttâs iävtuttâs ovdâskoodán laahhân sämitiggeest adelum laavâ já rikoslaavâ 40 lovo 11 § nubásmitmist. Sämitige tilálâšvuođâst ovdâstii saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso, nubbe värisaavâjođetteijee Leo Aikio, lahâtoimâkode já Sämitige jeessân Pirita Näkkäläjärvi, lahâčällee Kalle Varis já pirâs- já iäláttâslahâčällee Sarita Kämäräinen.

Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso tiäduttij sahâvuárustis sämitiggelaavâ uđâsmittem tehálâšvuođâ. – Sämitiggelaavâ uđâsmitmist lii koččâmuš mii jiešmeridemvuoigâdvuođâst, mii oles aalmug pyereestvajemist já ton eellimvuáimálii puátteevuođâst. Algâaalmugân jieijâs jiešhaldâšem lii eromâš mávsulâš, tot lii mii kulttuur stuárráámus torvejeijee. Siämmást tom kalga meid pyehtiđ ovdediđ ain ovdâskulij, tom kalga pyehtiđ uđâsmittiđ ain táárbu mield, tiäduttij Juuso.

Sämitige nubbe värisaavâjođetteijee Leo Aikio muštâlij sahâvuárustis, ete sun kulá meid jieš kielâs monâttâm anarâššáid. Sun puovtij oovdân tom, maht lahâiävtuttâs pyeredičij kielâs monâttem sajattuv já máhđulâšvuođâid ucâluđ valjâluvâttâlmân. – Tääl kielâkriiteer ađai vuossâmužžân oppum kielâ vátámâš uulât kuálmád suhâpuolvân, ađai muu ááhun já äijihân. Uđđâ laavâ mield ličij tuárvi, ete muu äijih tâi ááhu vaanhim lii sárnum sämikielâ vuossâmuš kiellân. Muu uáinu mield taat čielgâsávt pyereed meid tai anarâšâi sajattuv, kiäi perruin kielâ lii monâttum.

Sämitiggelahâtoimâkode já Sämitige jeessân Pirita Näkkäläjärvi muštottij, ete lahâiävtuttâs ana sistees merhâšitteid pyeredemiävtuttâsâid jienâstem älkkeedittem várás. – Puoh sämitiggelahâiävtuttâs konkreetliih ovdedemiävtuttâsah jienâstem älkkeedittem várás nanodiččii sämmilii demokratia. Uđâsmitmeh pyerediččii merhâšitteht sämmilij oovtviärdásâšvuođâ – peerusthánnáá tast, ete áásá-uv jienâsteijee čuákkipääihist tâi uccâ sijdiist kukken poostâ palvâlusâin. Uđâsmitmeh puávtáččii meid pyerediđ jienâstemaktiivlâšvuođâ, pahudij Näkkäläjärvi.

Tilálâšvuođâ nettipaddim puáhtá keččâđ ovdâskode siijđoin​. Vuáđulahâváljukodde uárnee fáádást vala kulmâ kuullâm váljukode čuákkimij ooleest. Taah kulâmeh iä lah almos tilálâšvuođah.

Kove: Hanne Salonen / Ovdâskodde.

Lasetiäđuh:

Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi 

Leo Aikio
II värisaavâjođetteijee
040 621 6505
leo.aikio@samediggi.fi

Pirita Näkkäläjärvi
Sämitige jeessân
0403577006
pirita.nakkalajarvi@gmail.com

Liiŋkah:

Sämitiggelaavâ uđâsmittem Sämitige siijđoin

Haldâttâs iävtuttâs ovdâskoodán laahhân sämitiggeest adelum laavâ já rikoslaavâ 40 lovo 11 § nubásmitmist

Sämitige ciälkkámuš haldâttâs iävtuttâsâst (HE 274/2022) ovdâskoodán laahhân sämitiggeest adelum laavâ já rikoslaavâ 40 lovo 11 § nubásmitmist

Säminuorâi taaiđâtábáhtus Anarist 26.-27.4.2023

/in , , /by

Säminuorâi taaiđâtábáhtus uárnejuvvoo Anarist, Sajosist 26.-27.4.2023. Teeman lii taan ive oovdânpyehtee taiđuuh já eromâšteeman sämityeji.

Sämitigge uárnee säminuorâi taaiđâtábáhtus Anarist, Säämi kulttuurkuávdáš Sajosist 26.-27.4.2023.  Väldikodálâš Nuorâ Kulttuur (Nuori kulttuuri)-tábáhtus lii uđâsmum já tot uárnejuvvoo taan ive maaŋgâtaaiđâfestivaalin Kuopiost 25.-27.5.2023. Väldikodálii tábáhtus mield säminuorâi taaiđâtábáhtus teema lii taan ive oovdânpyehtee taiđuuh já taggaar puáhtá leđe ovdâmerkkân muusik, teatter, tanssâ, stand up já läävdi alne tivtâstem. Nubben teeman säminuorâi taaiđâtábáhtusâst lii taan ive sämityeji – säminuorâi tyejeh láá uáinimnáál tábáhtus ääigi.

Tivrom ornimkoloi já Saijoos räijejum sajekapasiteet keežild säminuorâi taaiđâtábáhtus aherääji lii taan ive aledum tienuuvt, ete taaiđâtábáhtusân pyehtih uásálistiđ 9-20-ihásiih nuorah. Juávhuh láá: 9-12-ihásiih, 13-16-ihásiih sehe 16-20-ihásiih.

Säminuorâi taaiđâtábáhtus lasseen Sämitigge avžuut 13-29-ihásijd säminuorâid uuccâđ virtuaallii Nuorâ Kulttuur Digistagen, mii lekkâs njuhčâmáánust, já moos puáttám oovdânpyehtimijn uási väljejuvvojeh Kuopio festivaalân. Digistage njuolgâdusâid puáhtá luuhâđ Nuorâ Kulttuur päikkisiijđoin.

Kove: Taaiđâtábáhtus 2019. Ville-Riiko Fofonoff / Sämitigge

Lasetiäđuh:

Heli Aikio
vs. oppâmateriaalvuávájeijee
heli.aikio[at]samediggi.fi
+358 (0)10 839 3107

Kollekielâ-kielâpalhâšume Ole Henrik Maggan

/in , /by
Ole Henrik Magga

Emeritusprofessor Ole Henrik Magga.   Kove: Ninni Andersson/Regeringskansliet

Tave-eennâmlâš säämi kielâpalhâšume Kollekielâ lii mieđettum ive 2022 emeritusprofessor Ole Henrik Maggan. Sun lii ubâ elimis porgâm merhâšittee pargo sämikielâi ovdedem já siäiluttem oovdân. Sun lii eellimpargoinis čáittám sämmiláid já olgomaailmân, ete sämikielâ lii tehálâš já ellee kielâ.

Ruotâ tooimâi taan ive išedin, ko jyehi nubbe ive jyehimnáál Kollekielâ-kielâpalhâšume juohhui lovváád tove. Palhâšume jyehimtilálâšvuotâ uárnejui Tukholmast 18.1.2023 tollum ministerij já Sämitige saavâjođetteijei čuákkim ooleest.

– Sämikielâi siäiluttem já ovdedem lii eromâš tehálâš. Ole Henrik Magga lii lamaš kuhháá stuorrâ ovdâkove sämikielâi kiävtust, já tondiet mun lam čiävláá, ko puávtám keigiđ Kollekielâ-kielâpalhâšume onne Ole Henrikân, iätá kulttuurminister Parisa Liljestrand.

– Mun lam hirmâd ilolâš, ko mun puávtám tuáivuttiđ luho Ole Henrik Maggan Gollegiella-palhâšuumeest 2022. Suu eellimääigi pargo čáittá, ete sun áánsáš sehe tubdâstâs já palhâšume, iätá Sämitige stiivrâ saavâjođetteijee Håkan Jonsson.

Ole Henrik Magga lii šoddâm ive 1947 Kuovdâkiäinust Tave-Taažâst. Ole Henrik Magga lii luuvijd iivijd porgâm kielâi ovdedem oovdân, eereeb iärásij sierâ akateemlij uápui, tutkâmuš já oppâmateriaalij ovdedem sehe máttááttâs peht. Magga lii ovdedâm tááláá tavesämikielâ čäällimvuáháduv, čáállám maadâsämikielâ kielâoopâ oovtâst Lajla Mattsson Maggain já uásálistám sehe ume- já pitteemsämikielâ čäällimvuáháduvâi oovdedmân.

Magga lii meid uásálistám algâaalmugij instituutioi vuáđđudmân aalmuglii já aalmugijkoskâsii tääsist ei. nuuvt, ete sun tooimâi OA algâaalmugij pisováá foorum vuossâmuš saavâjođetteijen já lâi vuáđđudmin Taažâ Sämitige, mon vuossâmuš saavâjođetteijen Ole Henrik Magga tooimâi.

Lasetiäđuh

Lostâmediatiäđáttâs Gollegiella (ruotâkielân)

Loppusyksy ja jäätyvä järvi. Taivaalla vaaleanpunaisen sävyjä.Kove: Ville Fofonoff

Maid mun koolgâm tiettiđ varriidâtmist? – Torvolâšvuotâpargopääji sämmilij päikkikuávlust – kuávlu ässeid

/in , /by

Tilálâšvuođâst kieđâvuššoo sehe ovtâskâs ulmuu ete siärváduv varriidâttâm. Tárguttâssân lii čielgâdiđ, magareh sierânâsjiešvuođah láá Laapi kuávlust já maid kalga väldiđ huámmášumán almolávt Laapist já sämikuávlust eromâšávt. Teivâdmist áámmátulmuuh muštâleh varriidâtmist já ääšist lii meid ohtsâš savâstâllâm.

MANE tilálâšvuotâ uárnejuvvoo?
Lii-uv Tave-Suomâ feeriimeh vájáldittum varriidâttâm- já torvolâšvuotâaašijn? Mij nuurrâp tiäđu jieškote-uv kuávlu feeriimijn. Koronapandemia puovtij tuođâlâš hemâdâstiilijd já jobâ spiekâstâhtiilijd Suomân. Koronakriisâ lasseen Ukraina suáti lii puáhtám oovdân uđđâlágán varriidâttâm táárbu.

MANE kannat uásálistiđ?
Mij juurdân lii, ete Laapi kuávlust láá sierâlágán táárbuh varriidâtmist ko mäddeeb Suomâst. Mij tarbâšep haahân tiäđu tist kuávlu ässein já eres tuáimein. Puáđi mieldi – mii tarbâšep tuu tietimâd!

Almoot jieijâd mieldi taan liiŋkâ peht: https://link.webropolsurveys.com/S/9296FF7A759A6E65

Almoot jieijâd majemustáá vu 23.1.2023 (máhđulâš tulkkuumeh já uásálistem pääihi alne, vâi finniih liiŋkâ tábáhtusân.

Tun peesah mieldi meiddei almottâthánnáá taan liiŋkâ peht: https://us06web.zoom.us/j/87252373292

Ohjelm:

Torvolâšvuotâpargopääji Aanaar sämikulttuurkuávdáš Sajosist vu 30.1.2023 tme 16.30-18.30

16.30 Tiervâpuáttim
Maht mun puávtám varriidâttâđ ovtâskâs olmožin?

16.35 Maggaar almolâš- já sierânâstáárbuh varriidâtmân láá Laapi pyereestvaijeemkuávlust?
Krista Lyyra, STM

16.55 Paneel: Sämikuávlu nanosvuođah já vyevih varriidâtmist
Savâstâlmist lii mieldi ässeeovdâsteijen Aslak Uula Länsman, Essi Kulju SPEK (72 tijmed aalmugjesânij jieštuáimálâš varriidâttâm- äššitobdee), Eveliina Impiö (varriidâttâmvuávájeijee Laapi pyereestvaijeemkuávlu) sehe jođetteijen Elina Lindström (Tulevaisuutta luomassa – haahâ Kuntaliitto)

17.25 Tulevaisuutta luomassa- haavâ pyevtittâsah

  • Ohtâgâslâš varriidâttâmvuávám
  • Šleđgâpotkâ-ravvuuh

Uánihis puddâ

17.35 Maht esiväldi váldá huámmášumán sämikielâid jieškote-uvlágán hemâdâstiilijn?
Anne Kirste Aikio, Sämitige kielâtorvočällee já Tuuli Miettunen, vt. ovdedemhovdâ Laapi pyereestvaijeemkuávlu

17.55 Pargopääjih /ohtâsâš savâstâllâm varriidâtmist
Maggaar aašijd kolgâččij vala väldiđ huámmášumán varriidâtmist tavekuávlust almolâš varriidâtmist?

18.15 Tehálumos ääših ohtâsávt

Torvolâšvuotâpargopääji kulá THL, Kuntaliitto já Kehitysvammaliitto ohtsâš ESR Tulevaisuutta luomassa – haahân. Pargopääjist láá oovtâstpargokyeimin meiddei Sämitigge já Laapi pyereestvaijeemkuávlu.

Lasetiäđu haavâst vuoluubeln liiŋkâst:
https://thl.fi/fi/tutkimus-ja-kehittaminen/tutkimukset-ja-hankkeet/vammaisten-ja-ulkomaalaistaustaisten-ihmisten-selviaminen-poikkeus-ja-kriisitilanteissa-tulevaisuutta-luomassa-covid-19-kokemusten-pohjalta

Lasetiäđuh:

Elina Lindström
proojeektpargee
Hyvinvointialueyhtiö Hyvil Oy
+358 9 771 2150, +358 46 921 5125
Elina.Lindstrom(at)hyvil.fi

Anne Länsman-Magga
sosiaal- já tiervâsvuođâčällee
Sämetigge
+358 40 182 9998
anne.lansman-magga(at)samediggi.fi

Tuuli Miettunen
vt. sämikielâlij já kulttuurmiäldásij palvâlusâi ovdedemhovdâ
Laapi pyereestvaijeemkuávlu
+358 40 484 2676
tuuli.miettunen(at)lapha.fi