Sámediehtu oahpahussuorgái skuvlejupmi 28.9.2022

/in , , , /by

Dihtetgo, ahte badjel 70 % sámemánáin ja -nuorain ássá sámiid ruovttuguovllu olggobealde, ja sis dušše sullii 15 % studere sámegiela?

Lappi guovlluhálddahusdoaimmahat ordne ovttas Sámedikkiin, Sámedikki nuoraidráđiin, sámegielaid gáiddusoahpahusa pilohttaprošeavttain, man Sámediggi koordinere ja Ohcejoga gielda jođiha, sihke Nuoraid akademiijain Sámediehtu oahpahussuorgái skuvlejumi. Skuvlejumis fállojuvvo sámediehtu oahpahusa lágideaddjiide ja oahpahussuorggis doaibmiide. Skuvlejupmi lea guovtteoasat.

Vuosttas oasis gieđahallojit sámeoahppiid gielalaš ja eará vuoigatvuođat skuvllain sihke man láhkai sámedieđu lasihemiin sáhttá váikkuhit dáid vuoigatvuođaid ollašuvvamii. Seammá háve mannojuvvo čađa, man láhkai skuvllat sáhttet geavahit ávkin sámedieđu oahpahusas. Oassi lea dárkkuhuvvon oahpahusa ordnejeaddjiide sihke skuvllaid bargovehkii, nugo skuvllavázzinjođiheaddjiide, oahpaheaddjiide, koordináhtoraidda, rektoraidda ja hoavddaide.

Nubbi oassi lea pedagogalaš ja dat lea dárkkuhuvvon skuvllavázzinjođiheaddjiide ja oahpaheaddjiide. Oasis addojuvvojit geavada rávvagat sámedieđu buktimis buot oahpahusa oassin ja oahpásmuvvo Dihtosis-metodapakehttii  ja eará reaidduide sámedieđu oahpaheapmái.

 

Loga lasi ja almmut dábbe

 

Prográmma

12.00 Skuvlejumi rahpan

12.05 Sámeservodat – mii dat lea, ja gos?, Ulla Aikio-Puoskari, skuvlenčálli, Sámediggi

12.35 Sámegielat Suomas ja skuvllat sámiid gielalaš vuoigatvuođaid ollašuhttin, Anne-Kirste Aikio, gielladorvočálli, Sámediggi

13.00 Sámegielaid gáiddusoahpahusprošeakta boahttevuođa ráhkadeamis, Hanna Helander, prošeaktahoavda, Ohcejoga gielda ja Arla Magga, prošeaktakoordináhtor, Sámediggi

13.20 Sámediehtu buohkaide, Anni-Sofia Niittyvuopio, nuoraidráđi ságajođiheaddji

13.30 Ságastallan ja gažaldagat

 

13.45 Boddu

 

14.15 Nuppi oasi rahpan

14.20 Nuor.fi siidduid ávkingeavaheapmi oahpahusas sihke nuoraidráđi dearvvuođat, Anni-Sofia Niittyvuopio, nuoraidráđi ságajođiheaddji

14.30 Oktavuohta.com siidduid ávkingeavaheapmi oahpahusas, Ulla Aikio-Puoskari

14.40 Kultuvrraid skuvla-prošeavtta ovdanbuktin, Maria Aikio, prošeaktakoordináhtor

14.50 Dihtosis – metodapakeahta ávkingeavaheapmi oahpahusas, Maria Aikio

15.50 Loahppaságastallamat

Eará dieđut:

Dáhpáhus ii vurkejuvvo.

 

 

Lassidieđut dilálašvuhtii almmuheamis ja dáhpáhusa geavada ordnemiin:

Marketta Enbuska, tel. +358 295 017 380, Lappi guovlluhálddahusdoaimmahat

Lassedieđut dáhpáhusas:

Satu Pieski, tel. +358 295 017 366, Lappi guovlluhálddahusdoaimmahat

Šleađgapoastačujuhusat hámis etunimi.sukunimi@avi.fi

Inarinsaamen taivutusoppi kirjan kansikuva.

Inarisaamen taivutusoppi lea almmuhuvvon

/in , , /by

INARISAAMEN TAIVUTUSOPPI govve anárašgiela sojahanhámiid ráhkadeami systemáhtalaččat, muhto nu, ahte daid lea álki lohkat.

Girjjis govviduvvo anárašgiela jietnadeamit ja jietnadanrávvagat, njuolggadusvuloš jietnadannuppástusat ja sojahanhámiid hábmennjuolggadusat. Girjjis leat olu ovdamearkkat mat govvidit njuolggadusaid.

Lassin girjjis ovdanbuktojuvvojit sojakeahtes sátneluohkát ja daid dábáleamos sánit. Sojahanoahpa maŋŋá girjjis lea oanehis bihttá anárašgiela cealkkaoahpalaš iešvugiin. Girji heive doarjjan anárašgiela giellaoahpuide sihke oahppomateriálan ja gáldun buohkaide geat barget gielain, ovdamearkka dihte oahpaheaddjit, doaimmaheaddjit ja dutkit.

Girji lea oastin láhkai Sámedikki oahppomateriála neahttagávppis: https://www.samediggi.fi/tuote/inarinsaamen-taivutusoppi/

DIEHTU, DÁIDU & GOANSTA -speallu lea dál almmuhuvvon maiddái nuortalaš- ja davvisámegielaide

/in , , /by

DIEHTU, DÁIDU & GOANSTA -speallu lea dál almmuhuvvon maiddái nuortalaš- ja davvisámegielaide. Speallu lea ođasmahttojuvvon. Speallu lea jorgaluvvon suomagielat Peliko / Martinex TIETO & TAITO & TEMPPU -spealus.

DIEHTU, DÁIDU & GOANSTA -speallu. Govva: Sámediggi

DIEHTU, DÁIDU & GOANSTA -speallu lea somás lávdespeallu vuollel skuvlaahkásaš mánáide ja nuorra skuvlavázziide. Spealus beassá johtit speallanlávddi alde birccuin, buđaldit máŋgga ládje ja vástidit gažaldagaide. Speallanlávddi govas lea okta kaleandarjahki.

Juos spealli bisána DIEHTU, DÁIDU & GOANSTA -ruvttui, son vállje ovtta čuovvovaš molssaeavttuin:

Diehtu: Diehtobargobihtát leat diehtogilvogažaldagat, maidda sáhttet leat máŋga iešguđetlágan vástádusa. Vástádusat eai gávdno goarttain, muhto baicce speallit smihttet rivttes vástádusaid.

Dáidu: Dáidobargobihtát laktásit matematihkkii dahje gielalaš návccaide.

Goansta: Goanstabargobihtáin speallit besset vehá lihkadit ja seammás geavahit árvvoštallandáiddu.

Spealu ulbmilin lea ahte mánát sáhttet speallat spealu juohkehaš iežas vuogi mielde. Spealu áigge lea dárkkuhus ságastallat jahkeáiggiid molsašuvvamis ja eará áššiin maid mánát suokkardallet. Speallu heive golmma jahkásaččain bajás guvlui. Speallu lea buvttaduvvon ovttasbarggus giellabeassedoaimmain.

Speallu lea oastin láhkai Sámedikki oahppomateriála neahttagávppis.

Lassediehtu:

Petra Kuuva
Oahppamateriálačálli
040 677 22 75
petra.kuuva@samediggi.fi

Marita Aikio
Oahppamateriálaplánejeaddji
040 662 9018
marita.aikio@samediggi.fi

Raija Lehtola
Nuortalašgielat materiálabargu
050 573 9525
raija.lehtola@samediggi.fi

Anarâš pivtâstem -girjjis lea almmustuvvan ođđa prentehus 

/in , , /by

Ella Sarre čállán Anarâš pivtâstem -girjjis lea almmustuvvan ođđa prentehus. Ođđa prentehussii lea lasihuvvon miesenáhkkegahpirii smávit minstarat, ja muhtin rávvagat lea dievasmahttojuvvon ja divvojuvvon.

Girji lea oastin láhkai Duodji Shopas ja Sámedikki oahppomateriála neahttagávppis Ánarâš pivtâstem.

Ođđa bargogirji nuortalašgillii almmuhuvvon 

/in , , /by

Skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahat lea almmustahttán ođđa nuortalašgiela bargogirjji ǨIÕČČ 3  girjeráidui.  ǨIÕČČ 3 ǩiđđpââʹj tuejjǩeʹrjj lea oaivvilduvvon vuođđoskuvlla goalmmát luohká vierisgiela oahpahussii.  

Girji lea jorgaluvvon davvisámegiela GEA -oahppogirjeráiddus, man lea čállán Oona Länsman ja  govaid sárgon Nora Bäck. Nuortalašgillii girjji lea jorgalan ja heivehan Raija Lehtola ja lay out bargan Anni Näkkäläjärvi.  

Diŋgojumit neahttagávppi bokte: ǨIÕČČ 3 ǩiđđpââʹj tuejjǩeʹrjj

GEA 4 kirjan kansikuva

Ođđa oahppogirji davvisámegillii almmuhuvvon 

/in , , /by

Skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahat lea almmustahttán ođđa davvisámegiela oahppogirjji GEA girjeráidui.  GEA 4 Davvisámegiella vieris giellan lea oaivvilduvvon vuođđoskuvlla njealját luohká vierisgiela oahpahussii. Oahppogirjji lea vejolaš fidnet nuorta -ja oarjesuopmaniin. Girjji teavstta lea čállán Oona Länsman.  Girjji govaid lea sárgon ja lay out bargan Nora Bäck.  

Diŋgojumit neahttagávppi bokte:

Guhká vurdojuvvon nuortalašgiela áppes almmustuvvan

/in , , /by

Nuortalašgiela áppesgirjji “Jääkk-njaal AABBÂS” almmustahttindilálašvuohta lea Teamsis 16.12.2021 dmu 13.30 nuortalašgillii ja dmu 14.30 suomagillii.

Áppesa olggožis Jääkk-naali posere oahpaheaddjiinis ja bearrašiinnis. Govva: Sámediggi / Tanja Sanila.

Jääkk-njaal AABBÂS lea vuosttas luohká eatnigiela oahppagirji, mii láide smávva oahppi lohkama ja čállima máilbmái. Girji muitala Čeavetjávrris ássi 7-jahkásaš Jääkk-naalis. Suohtas ja ivdnás áppes lea movttiidahtti ja doarju máná bajásšaddama iežas gillii ja kultuvrii. Áppesa lea giehtačállán Tiina Sanila-Aikio, govain ja doadjinbarggus vástida Tanja Sanila. Áppesgirjji bargojovkui leat oassálastán Satu Moshnikoff, Seija Sivertsen, Hannu Kangasniemi ja Raija Lehtola.

Áppesgirjji almmustahttindilálašvuohta lea Teams-birrasis duorastaga 16.12.2021 diibmu 13.30 nuortalašgillii ja diibmu 14.30 suomagillii. Dilálašvuođain Tiina Sanila-Aikio muitala girjji sisdoaluin ja ráhkadeamis, ja suomagielat dilálašvuođas mielde maiddái sárgu Tanja Sanila. Muitalusaid lassin beassat oaidnit bihtáid girjji sisdoalus. Liggosit buresboahtin!

Liŋka Jääkk-njaal AABBÂS -girjji almmustahttindilálašvuhtii

Áppesis lea stuorra mearkkašupmi nuortalašgillii

Jääkk-njaal AABBÂS lea vuosttas ivnniiguin prentejuvvon nuortalašgiela áppesgirji ja dan gárváneapmi lea nuortalaš servošii mearkkašahtti ášši.

– Mii illudat sakka dán ođđa, fiinna áppesa almmustuvvamis. Dát lea máná vuosttas lávki nuortalašgielat skuvlabálgái. Áppes lea vuođđu čállindáiddu oahppamii ja skuvlamáná vuosttas iežas girji. Dál nuortalaš bearrašat ožžot fiinna bargoneavvu máná giela ovdáneapmái. Sávan maid, ahte girji ii báze dušše skuvlaatnui, muhto baicce maiddái váhnemat gávnnašedje girjji govaid ja máidnasa, dadjá Sámedikki skuvlen- ja oahppamateriálalávdegotti ságadoalli Tauno Ljetoff.

– Sávan, ahte mánát gávdnet oahpes áššiid áppesa sámebearrašis oktan gielain ja kultuvrrain. Sávan maiddái, ahte nu máŋggat mánát go vejolaš beasašedje oahppat min álbmoga dieđuid ja dáidduid iežaset bearraša ja servoša siste. Oamastan áppesa iežan niidii Elli-Dåʹmnnai ja iežan oahpaheaddjái Seija Sivertsenii, joatká girjji giehtačálli Tiina Sanila-Aikio.

– Govaid sárgun áppesii lea govvasárgui okta bargokarriera dehálamos bargguin. Dát projeakta báhcá munnje agibeaivái muitui. Dat, ahte oaččon sárgut mánáidasamet govaid iežamet kultuvrras, mearkkaša munnje ollu, muitala govvasárgu Tanja Sanila.

Maiddái Sámedikkis illudit áppesa gárváneamis.

– Áppes lea dávjá máná vuosttas konkrehtalaš vásáhus iežas eatnigielas čállojuvvon ja lohkkojuvvon hámis. Áiggedási ja movttiidahtti oahppamateriálat leat okta ovttaveardásaš skuvlema elemeanttain. Lea hui dehálaš, ahte nuortalašgielat mánáin lea viimmat vejolašvuohta oahpahallat iežaset giela áibba albma ja velába ná čáppa girjjis, lohká I várreságadoalli Anni Koivisto.

Áppesa sáhttá diŋgot Sámedikki skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahaga neahttagávppis.

Lassediehtu:

Tiina Sanila-Aikio
Giehtačálli
tiina(at)sanila.fi

Petra Kuuva
Oahppamateriálačálli
tel. +358406772275
petra.kuuva(at)samediggi.fi

Ođđa davvisámegiela eatnigiela oahppogirji almmustuvvan

/in , , /by

Biellocizáš 9 lea eatnigiela oahppogirji vuođđoskuvlla 9. luohká oahppiide. Girjái gullá maiddái hárjehusgirji.

Girjeráiddus leat almmustuvvan ovdal Biellocizáš 7 ja 8 ja hárjehusgirjjit.

Oahppogirjji dahkki: Helmi Länsman ja bargojoavku, bearbmagovva Esther Berelowitsch

Girjjiid sáhttá diŋgot min neahttagávppis:

https://www.samediggi.fi/tuote/biellocizas-9-oahppogirji/

https://www.samediggi.fi/tuote/biellocizas-9-harjehusgirji/

Sámediggi 2021, skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahat

Mu kulturbiras ja -árbi oahppomateriála lea almmustuvvan

/in , , /by

Maid namat muitalit lagašbirrasa birra?

Leago báiki geavahuvvon muhtin ládje, vaikke doppe eai vuhtto luottat?

Guđelágan jienat lagašbirrasis gávdnojit?

Mu kulturbiras ja -árbi lea oahppomateriála, man ulbmilin lea láidet ohppiid sámi kulturárbái ja iešguđegelágan kulturbirrasiidda. Dat sisttisdoallá guhtta (6) iešguđet viidosaš hárjehusa sámi kulturárbbi ja kulturbirrasa ipmirdeapmái ja oahppamii. Dán materiála ulbmilin lea movttiidahttit sihke oahpaheddjiid ja bajásgessiid čatnat kulturárbe- ja kulturbirasbajásgeassima sin iežaset oahpahussii. Oahppomateriála sáhttá geavahit iešguđege oahpahusjoavkkuiguin ja hárjehusaid sáhttá heivehit álkit maiddái árrabajásgeassimii dahje giellabeassedoibmii.

Materiála lea čohkkejuvvon fárrolagaid Suoma Kulturárbebajásgeassima servviin, Sámedikki skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahagain, Sámi oahpahusguovddáža Árktalaš pedagogihkka II -fidnuin  ja Sámemusea Siiddain. Materiála leat doaimmahan Marita Aikio, Unni Länsman, Eija Ojanlatva, Miina Seurujärvi, Jaakko Tuominen ja Anna Väänänen.

Materiála gávdno nuortalaš-, anáraš- ja davvisámegillii Kulttuurin vuosikello -siidduin!

Siidduin lea maid suomagielat giehtačála pdf-hámis.

Oahpa mállebustávaid!

/in , , /by

Čále bustávaid lea álgooahpahussii oaivvilduvvon gihpa davvisámegielat mállebustávaid hárjehallamii. Gihppaga vehkiin oahppit hárjehallet čállit smávva ja stuorra bustávaid ja oahpes sániid. Bustávaid čáledettiin oahppi nanne fiinnamotorihkalaš dáidduidis. Juohke siiddus lea gova bálddas sadji, masa oahppi ieš sáhttá sárgut ja málet.   

Čále bustávaid -gihppaga govaid lea dahkan Nora Bäck, guhte lea maid govvidan davvisámegiela vieris giela GEA-oahppamateriálaráiddu. Gihppaga lea doaimmahan, hábmen ja bardán Anni Näkkäläjärvi. Dán barggu vuolggaidea lea Petra Kuuvan anárašgielat čállinhárjehusgihppagis ”Puustavhárjuttâsvihko”.  

Dáin čállingihppagiin leat geavahuvvon tekstenbustávaide vuođđuduvvi Alku -fonttat. Fonttaid lea hábmen Jarno Lukkarila ja almmustahttán Oahpahusráđđehus. Lassedieđuid fonttain gávnnat čujuhusas http://alku.typolar.com/. 

Gihppagiid sáhttá diŋgot Sámedikki skuvlen- ja oahppamateriáladoaimmahagas: https://www.samediggi.fi/tuote/cale-bustavaid/?lang=dav