Sämitiggeest láá toimâulmeh haldâttâsohjelmân 2023–2027 sämmilij vuoigâdvuođâi ovdedem várás.
Suomâ čuávuvááh ovdâskoddevaaljah láá 2.4.2023. Haldâttâsráđádâlmijn suáppojeh uđđâ haldâttâs linjiimijn já haldâttâsohjelm siskáldâsâst. Sämitigge lii valmâštâllâm jieijâs iävtuttâs haldâttâsohjelmân sämmiláid kyeskee aašijn. Sämitige stivrâ lii tuhhiittâm 22.12.2022 materiaal haldâttâsráđádâlmij vuáđđun.
Sämitige válduteemah 2023–2027 láá:
1. Kielâ puáhtá eellimvyeimi – máttááttâs puáhtá puátteevuođâ
Vuáđulaavâ 17. cekki täähid vuoigâdvuođâ kielân já kulttuurân sehe toi paijeentolâmân já oovdedmân. Sämisiärvádâh lii čonâdâttâm porgâđ sämikielâi eellimvuáimálâšvuođâ nanodem oovdân.
Tooimah kielâi já máttááttâs nanodem várás:
2. Parlamentaarlâš toimâkodde ovdediđ sämmilijd iäláttâsâid
Suomâst váilu toimâorgaan, mast Suomâ staatâ já sämmilij jieijâs jiešhaldâšem savâstâleh já oceh olesváldálii uáinu päikkikuávlu já ärbivuáválij iäláttâsâi oovdedmân. Iävtuttemnáál toimâkode pargon lii selvâttiđ sämi-iäláttâsâi sehe ärbivuáválii tiäđu já tááiđui tile koskâvuođâst ohtsâškodáláid nubástussáid sehe šoŋŋâdâhnubástusân
Tooimah toimâkode vuáđudem várás:
3. Ohjelm OA algâaalmugij vuoigâdvuođâi julgáštâs olášutmân
Julgáštâs ulmen lii suojâliđ já ovdediđ algâaalmugij vuoigâdvuođâid sehe turviđ sii jiešmeridemvuoigâdvuođâ. Suomâ tuhhiittij julgáštâs ive 2007 já čonâdâđâi ton olášutmân ive 2014.
Sosiaaltorvo
Sämmiliih váldojeh huámmášumán sosiaaltorvouđâsmitmist. Toos lasseen nanoduvvojeh Sämitige tiäđupyevtittem resurseh.
Laahâ Sämitiggeest já jiešmeridemvuoigâdvuotâ
Suomâst kalga asâttiđ uđđâ sämitiggelaavâ tienuuvt, ete sämmilij táárbuh já Suomâ aalmugijkoskâsiih kenigâsvuođah váldojeh huámmášumán laavâ siskáldâs hammiimist.
Tave-eennâmlâš sämisopâmuš
Tave-eennâmlâš sämisopâmuš ratifisistoo Taažâst, Ruotâst já Suomâst Sämitiigij torjuin.
Tiänu kuálástemnjuolgâdus
Tiänu kuálástemnjuolgâdus ráđádâlloo uđđâsist västidiđ sämmilij tárboid.
Sämmilij vuoigâdvuođâi ovdedem
Sämmilij vuoigâdvuođâi turvim luándu kevttimist.
Tuotâvuotâ- já sovâdâttâmproosees
Tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio pehtilis já ulmemiäldásii pargo loopân finnim sehe sämmilii psykososiaallii torjuu ohtâduv Uuvjâ tooimâ já ton jotkum turvim kalga visásmittiđ puáttee haldâttâs ohjelmist.
Kuálástemlaavâ turviđ sämmilij vuoigâdvuođâid algâaalmugin
Kuálástemlaavâ uđâsmitmist kalga väldiđ huámmášumán sämmilij vuoigâdvuođâid algâaalmugin sehe spejâlistiđ laavâ njuolgâdusâid tuámustoovlij majemui aaigij čuávdusáid sämmilij kuálástem háárán. Eromâš huámmášume kalga kiddiđ kuálástemlaavâ 10 §:n sehe sämmilij päikkikuávlust ässee sämmilij oovtviärdásâšvuotân.
Sämitigge oovdâst sämmilijd aalmuglávt já aalmugijkoskâsávt. Sämitigge tuáimá riehtiministeriö haldâttâhsyergist mutâ lii jiečânâs staatâ virgeomâháin.
Sämitige tehálumos toimâ lii olášuttiđ vuáđulaavâst toos asâttum tooimâid ađai olášuttiđ sämmilij jieijâs kielân já kulttuurân kyeskee jiešhaldâšem sehe turviđ sämmilii algâaalmugkulttuur siäilum já ovdánem.
Sämitige toimâ ruttâduvvoo staatâ budjetruttâdmáin. Sämitige eidusii tooimân láá väridum staatâ budjetist s. 2,5 miljovn eurod já Sämitige peht mieđettuvvoo ruttâdem sämmilii kulttuurân já servijd, sämikielâláid arâšoddâdem- já sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlussáid já sämikielâlii oppâmateriaalpyevtittâsân. Sämitiggeest láá meid sierânâsprojekteh, moid puátá ruttâdem staatâ já Euroop Union ruuđâin.
Sämmilijn lii sämmilij päikkikuávlust kielâsis já kulttuursis kyeskee jiešhaldâšem. Kuávlun kuleh Iänuduv, Aanaar já Ucjuv kieldâi kuávluh sehe Laapi palgâs kuávlu Suáđigil kieldâst ađai keevâtlávt Suáđigil kieldâ taveuási.