Sámedikki mihttomearrin lea oažžut boahtte ráđđehusprográmmii 2023–2027 doaibmabijuid sámiid vuoigatvuođaid ovddideami várás.
Suoma čuovvovaš riikkabeaiválggat leat 2.4.2023. Ráđđehusráđđádallamiin sohppojuvvo ođđa ráđđehusa linnjádemiin ja ráđđehusprográmma sisdoalus. Sámediggi lea válmmaštallan iežas evttohusa sámiid guoski áššiin, mat boađášedje ráđđehusprográmmii. Sámedikki stivra lea dohkkehan 22.12.2022 materiála ráđđehusráđđádallamiid vuođđun.
Sámedikki váldotemát 2023–2027 leat:
1. Giella buktá eallinfámu – oahpahus buktá boahttevuođa
Vuođđolága 17 § dáhkida vuoigatvuođa gillii ja kultuvrii ja daid doalaheapmái ja ovddideapmái. Sámesearvvuš lea čatnasan bargat sámegielaid eallinfámu nannema várás.
Doaibmabijut gielaid ja oahpahusa nannema várás:
2. Parlamentáralaš doaibmagoddi ovddidit sámi ealáhusaid
Suomas váilu doaibmaorgána, gos nu Suoma stáhta go sámiid iežas iešráđđen ságastallet ja ohcet oppalaš oainnu ruovttuguovllu ja árbevirolaš ealáhusaid ovddideapmái. Evttohuvvon doaibmagotti bargun lea čielggadit sámeealáhusaid ja maiddái árbevirolaš dieđu ja máhtu dili servodat- ja dálkkádatnuppástusaid ektui.
Doaibmabijut doaibmagotti vuođđudeami várás:
3. Prográmma ON:id eamiálbmogiid vuoigatvuođaid julggaštusa ollašuhttima várás
Julggaštusa dárkkuhussan lea suodjalit ja ovddidit eamiálbmogiid vuoigatvuođaid ja maiddái sihkkarastit sin iešmearridanvuoigatvuođa. Suopma dohkkehii julggaštusa jagi 2007 ja čatnasii dan ollašuhttimii jagi 2014.
Sosiáladorvu
Sámit vuhtiiváldojit sosiáladorvoođastusas. Váfistuvvojit maiddái Sámedikki diehtojuohkima resurssat.
Láhka Sámedikkis ja iešmearridanvuoigatvuohta
Suomas galgá ásahit ođđa sámediggelága nu, ahte sámiid dárbbut ja Suoma riikkaidgaskasaš geatnegasvuođat vuhtiiváldojuvvojit lága sisdoalu gárvemis.
Davviriikkalaš sámesoahpamuš
Davviriikkalaš sámesoahpamuš ratifiserejuvvo Norggas, Ruoŧas ja Suomas Sámedikkiid doarjagiin.
Deanu guolástannjuolggadus
Deanu guolástannjuolggadus ráđđádallo ođđasit nu ahte vástida sámiid dárbbuid.
Sámiid vuoigatvuođaid ovddideapmi
Sámiid vuoigatvuođaid sihkkarastin luonddu geavaheamis.
Duohtavuođa- ja soabadanproseassa
Duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna beaktilis ja vuogálaš barggu gearggaheapmi ja maiddái sámi psykososiálalaš doarjaga ovttadaga Uvjja doaimma ja dan joatkaga sihkkarastima galgá nannet boahtte ráđđehusa prográmmas.
Guolástanláhka sihkkarastit sámiid vuoigatvuođaid eamiálbmogin
Guolástanlága ođastusas galgá vuhtiiváldit sámiid vuoigatvuođaid eamiálbmogin ja maiddái speadjalastit lága njuolggadusaid gieskat addon duopmostuoluid čovdosiidda guoskkadin sámiid guolásteami. Erenomáš fuomášumi galgá giddet guolástanlága 10 §:i ja maiddái sámiid ruovttuguovllus ássi sámiid ovttaveardásašvuhtii.
Sámediggi ovddasta sámiid sisriikkalaččat ja riikkaidgaskasaččat. Sámediggi doaibmá vuoigatvuođaministeriija hálddahussuorggis, muhto lea iehčanas stáhta virgeoapmahaččain.
Sámedikki deháleamos bargu lea ollašuhttit vuođđolágas dasa ásahuvvon bargguid elege ollašuhttit sámiid iežaset giela ja kultuvrra guoski iešráđđema ja maiddái sihkkarastit sámi eamiálbmotkultuvrra seailuma ja ovdáneami.
Doaibma ruhtaduvvo stáhta bušeahttaruhtademiin. Sámedikki aitosaš doibmii lea várrejuvvon stáhta bušeahtas s. 2,5 miljovnna euro ja dan lassin Sámedikki bokte mieđihuvvo ruhtadeapmi sámekultuvrii ja servviide, sámegielat árrabajásgeassin- ja sosiála- ja dearvvasvuođabálvalusaide ja sámegielat oahppamateriálabuvttadeapmái. Sámedikkis leat maiddái sierranas prošeavttat, maidda boahtá ruhtadeapmi stáhta ja Eurohpa Uniovnna ruđain.
Sámiin lea sámiid ruovttuguovllus giela ja kultuvrra guoski iešráđđen. Guvlui gullet Eanodaga, Anára ja Ohcejoga gielddat ja maiddái Lappi bálggus Soađegili gielddas elege geavadis Soađegili gieldda davvioassi.