Várreságadoalli Juuso váillaha ovdánahtti dialoga – Suoma stáhtas áigi suoidnemánu loahpa rádjai raporteret ON:a olmmošvuoigatvuođakomiteai

Maŋŋebárgga 16.7. Geneves Eamiálbmogiid vuoigatvuođaid áššedovdimekanismma (EMRIP) čoahkkimis gieđahallojedje Áššedovdimekanismma riikkagalledeamit. Áššedovdimekanisma galledii Suomas guovvamánus 2018 ja attii njukčamánus 2018 ráđđeaddi kommeanttaid galledeami vuođul. Sámedikki nubbi várreságadoalli Tuomas Aslak Juuso doalai čoahkkimis Sámedikki sáhkavuoru ja guorahalai dili maŋimuš áigge dáhpáhusain Suomas sámediggeláhkaođastussii ja Ovttastuvvan našuvnnaid olmmošvuoigatvuođakomitea guovvamánus addin čovdosiidda laktásettiin.

Sáhkavuorustis maŋŋebárgga Juuso geardduhii sámediggeláhkaođastusa ovdáneami álo jagi 2018 čakčamánu rájes gitta dán beaivái. Juuso muitalii, ahte sámeáššiid guoski gažaldagaide laktáseaddji ságastallamat Suoma dálá ráđđehusbellodagaid lahtuiguin leat ovdánan buori vuoiŋŋas omd. Suoma ođđa ráđđehusprográmma gárvvistettiin. Ráđđehusprográmmas lea máinnašuvvon ee. Sámediggelága ođasmahttimii laktáseaddji barggu joatkin, ja Juuso mielde Sámediggi vuordáge, ahte ášši vulgojuvvo ovddidit hoahpumus lági mielde.

ON:a olmmošvuoigatvuođakomitea guovvamánus 2019 addin čovdosat bohte maiddái ovdan sáhkavuorus. Olmmošvuoigatvuođakomitea gávnnahii čovdosisttis, ahte Suoma Alimus hálddahusrievtti (AHR) mearrádusat váldit oktiibuot 97 olbmo jagiin 2011 ja 2015 Sámedikki válgalogahallamii vuostá Sámedikki válgalávdegotti ja stivrra oainnu, loavkidedje siviila- ja politihkalaš vuoigatvuođaide guoski konvenšuvnna 25 artihkkala sihke okto ja tulkomiin ovttas 27 artihkkaliin ja 1 artihkkala čuovggas.

Olmmošvuoigatvuođakomitea čovdosis gávnnahuvvo, ahte “Soahpamušriika lea maid geatnegas álgit buot dárbbašlaš doaimmaide, vai dán sullasaš loavkidemiid sáhttá boahttevuođas eastit”. Juuso mielde Sámediggi lea evttohan stáhta guvlui vugiid dán sullasaš loavkidemiid eastimii, ja lokte ovdan Sámedikki stivrra AHR:ái guođđin burginohcamuša, mii guoská ovdal máinnašuvvon AHR jagiid 2011 ja 2015 mearrádusaid. Dán lassin Sámedikki čoahkkin mearridii geassemánus evttohit stáhtaráđđái Sámediggeválggaid áiggi nuppástuhttima, man ulbmilin livččii lean sihkkarastit sámediggelága nuppástusaid válmmaštallama, gieđahallama ja ollašuhttima ovdal čuovvovaš válggaid doaimmaheami. Guktot evttohusat ožžo goit gilddolaš vuostáváldima, dasgo Suoma vuoigatvuođaministeriija almmustahtii 27.6.2019 dieđáhusa, mas almmuhii ahte Sámediggeválggaid áiggi nuppástuhttin áigetávvala geažil ii lean šat vejolaš. Maiddái AHR almmustahtii 5.7.2019 dieđáhusa, mas almmuhii ahte hilgu Sámedikki burginohcamuša.

Juuso buvttiige sáhkavuorus ovdan fuolas das, ahte olmmošvuoigatvuođakomitea čovdosis ovdan loktejuvvon loavkideamit dáhpáhuvvet kánske ođđasit. Dál ainjuo Juuso dieđus ii leat, ahte stáhta livččii plánemin doaibmabijuid, mainna loavkideamit geahččaluvvošedje eastit lagašboahttevuođas. Suomas lea suoidnemánu loahpa rádjai áigi raporteret ON:a olmmošvuoigatvuođakomiteai dain doaimmain, maidda lea komitea čovdosiid vuođul álgán. Sáhkavuorus Juuso deattuhii, ahte Sámediggi “vuordá ahte Suopma almmá eavttuid haga gudnejahttá Olmmošvuoigatvuođakomitea čovdosa ja fuolaha dan dievaslaš ollašuhttimis”. Juuso mielde dilli, mas Suopma diđolaččat attášii dáid loavkidemiid joatkašuvvat ja dáhpáhuvvat boahttevuođas, orošii eahpeduođalaš.

Sáhkavuoru loahpas Juuso buvttii ovdan iežas sávaldaga lagaš oktasašbarggu joatkašuvvamis Áššedovdimekanismmain Suoma riikkagalledeami čuovvumii laktásettiin. Son váillahii maiddái ovdánahtti dialoga sierra oassebeliid gaskkas ja sávai ahte dillái gávdnošii čoavddus.

Sámediggi bovdii Áššedovdimekanismma Supmii riikkagalledeapmái, mii ollašuvai guovvamánus 2018. Galledeami vuođul Áššedovdimekanisma attii ráđđeaddi kommeanttaid, main deattuhuvvui Sámediggelága ođasmahttin erenomážit 3 ja 9 §:aid oasil.

Áššedovdimekanismma čoahkkin joatkašuvvá otne Geneves.
https://www.ohchr.org/EN/Issues/IPeoples/EMRIP/Pages/Session12.aspx

Lassediehtu

Sámedikki II várreságadoalli Tuomas Aslak Juuso tel. 040 1871331, tuomas.juuso(at)samediggi.fi