Ministeria da Mättʼtõshalltõs siâzztâʹlle škooulid vuõʹtte väʹldded säʹmmlai meersažpeeiʹv

/in , /by

Säʹmmlai meersažpeiʹvv lij pueʹrr peiʹvv tobdstõõttâd pueʹrben Euroopp unioon oʹdinakai alggmeeru da tõn kulttuuʹre. Oktavuohta.com-seeidain käunnʼje mättʼtõʹsse jiânnai materiaal. Meersažpeeiʹv vuäitt čuâvvad Sääʹmvuuʹd škooultõskõõskõõzz live-mättʼtõsčiâss. Säʹmmlažvuõʹtte vuäitt tobdstõõttâd notta še harjtõskoortivuiʹm leʹbe škooul kõʹllʼjummši vieʹǩǩeld.

Säʹmmlažvuõʹtte vuäitt tobdstõõttâd õuddmiârkkân fiiʹlm, musiikk leʹbe jeeʹresnallšem säʹmmlažvuõđ ǩiõttʼtõõlli teeʹmi pääiʹǩ, håʹt mâka sääʹmǩiõli, sääʹmpihttsi, säʹmmlai jieʹllemvuõʹjji leʹbe meeru õhttneei tobddõõzzi pääiʹǩ. Mättʼtummša käunnʼje jiânnai materiaal da vaalmâš harjtõõzz Sääʹmteeʹǧǧ puuʹtʼtem da  Mättʼtõshalltõõzz teäʹǧǧeem www.oktavuohta.com-seeidain. ´Oktavuohta´ lij tâʹvvsäämas da miârkkšââvv õhttvuõđ.

Meersažpeeiʹv taʹrjjeemnalla säʹmmlažvuõđ live-mättʼtõsčiâss

Sääʹmvuuʹd škooultõskõõskõs Aanrest striiʹmai 6.2. čiâss 12.00–12.45 sääʹmkulttuur mättʼtõsčiâss. Striiʹmjum mättʼtõsčiâss lij jurddum pukid, leša jeärben 5.-9. klaasslaid pijjum teâttkäivv sääʹmkulttuur da säʹmmlažvuõđ pirr. Live-kooskai lââʹssen čuäʹjtet vuäʹnkõsvideoid da -fiiʹlmid da kollai di kuâsttai še musikk. Vuõlttõõzz vuäitt čuâvvad addrõõzzâst sogku.fi/live/.

Sääʹmnuõr kõʹllʼje pâʹjjškooulid

Pueʹtti ǩiiđ äiʹǧǧen sääʹmkulttuuʹre vuäitt tobdstõõttâd nuʹt, štõ tiʹllai škooulkõʹllʼjeei mušttled saaʹmi pirr.  Sääʹmteeʹǧǧ Nuõrisuåvtõõzz da Nuõri Akatemia (Nuorten Akatemia) Dihtosis-haʹŋǩǩõõzz 12 škooulkõʹllʼjeei kõʹllʼje škooulin mušttleʹmmen saaʹmi teeʹmi pirr notta täʹlvvmannu aalǥâst vueʹssmannu loopp räjja. Škooulkõʹllʼjummuž vuäitt tiʹllʼjed pâʹjjškooulid vueiʹvvgåårad-voudda. Lââʹssen; Turku, Tampere, Jyväskylä, Oulu, Ruäʹvnjaarǥ di Suäʹđjel da tõn âʹlddvuuʹdid. Kõʹllʼjeeʹji tättmõš lij leämmaž samai haaʹluum, di nääiʹt ǩiiđ kõʹllʼjummuš lie juʹn miâlggâd puk loʹppe vaʹrrjum.

Jeeʹres päiʹǩǩ-kooʹddin åårrai škooul da jeeʹres klasstääʹzz ǥu pâʹjjškooul vuäiʹtte tiʹllʼjed määusteʹmes harjtõskorttpaakk. Pakk âânn seʹst vuäʹnkõs info säʹmmlažvuõđâst da lââʹssen 18 tuåimlaž harjtõõzz, kooi mieʹldd vuäitt teemaaʹje jeänab tobdstõõttâd. Škooulkõʹllʼjummuž leʹbe harjtõskorttpaakk vuäitt tiʹllʼjed addrõõzzâst www.nuortenakatemia.fi. Harjtõskorttpaakk vuäitt še laaddâd da priʹnttjed.

Säʹmmla lie EU-vuuʹd oʹdinakai alggmeer

Säʹmmlai meersažpeeiʹv vieʹttjet juõʹǩǩ eeʹjj täʹlvvmannu 6. peeiʹv. Tõt lij ååʹn võl miâlggâd nuõrr juhllpeiʹvv, ǥu Lääʹdd kaʹlndaaʹre peiʹvv lij pijjum eeʹjjest 2004. Meersažpeeiʹvest lij kuuitâǥ mieʹrruum juʹn eeʹjjest 1992 da juhllpeeiʹv maddi mâʹnne pâʹjjel čueʹđ eeʹjj tuâkka, ekka 1917. Tän eeʹjj vieʹttjet še ÕM meeraikõskksaž alggmeerai ǩiõli eeʹjj 2019.

Mättʼtõs- ja kulttuurministeria da Mättʼtõshalltõs tuärjjee da teäggte määŋg jeeʹresnalla sääʹm kulttuur- da seäʹbrrtuåim, õuddpeâmm, nuõrituåim di sääʹmǩiõlid da sääʹmǩiõllsaž mättʼtõõzz.

Ođđ õuddpeâmmlääʹǩǩ staanad õõudâs vuõiggâdvuõđ sääʹmǩiõllsaž õuddpiõmmu. Ministeria lij tuärjjääm sääʹmǩiõllsai õuddpeâmm uʹčteeʹli škooultõõzz lââʹzztummuž. Tän tuåim tiuddee sääʹm ǩiõllpieʹzz, kook lie miârkteei vueʹssen sääʹmǩiõli jällttummsest. Ministeria teäggtem ougglõsõhttvuõđid ǩiõl mättʼtummšest äuʹǩǩen õõʹnni pilotthaʹŋǩǩõs 2018–2020 õõuʹdad sami jiânnai sääʹmǩiõli mättʼtõõzz vuäǯǯmõõžž säʹmmlai dommvuuʹd ååuǥpeäʹlnn. Ministeria lij tõn lââʹssen tuärjjääm Sääʹmteeʹǧǧ sääʹmǩiõllsaž päärnaimateriaal raajjmest. Haʹŋǩǩõs rääjj vuâlla škooulâkksaid suåppi digi- da speâllmateriaalid kooum jeeʹres sääʹmǩiõʹlle.

Mättʼtõsminister Sanni Grahn-Laasonen da Mättʼtõshalltõõzz šurr Olli-Pekka Heinonen videotiõrvtõõzzid čuäʹjtet oktavuohta.com-seeidain säʹmmlai meersažpeeiʹv 6.2.

Lââʹssteâđ

Mättʼtõshalltõs: Mättʼtõsduumšeǩ, õhttõõǥǥ jååʹđteei Leena Nissilä, leena.nissila(at)oph.fi, teʹlf. 029 533 1035
Mättʼtõs- da kulttuurministeria: Mättʼtõsduumšeǩ Anne Onnela, anne.onnela(at)minedu.fi, teʹlf. 029 533 0010

Oktavuohta.com: Škooultõspiisar Ulla Aikio-Puoskari, ulla.aikio-puoskari(at)samediggi.fi, teʹlf. 010 839 3112

Säʹmmlažvuõđ live-mättʼtõsčiâss:
Rehttor Eeva-Liisa Rasmus-Moilanen, eeva-liisa.rasmus-moilanen(at)sogsakk.fi, teʹlf. 050 571 9562

Dihtosis-haʹŋǩǩõs (škooulkõʹllʼjummuž da harjtõskorttpakk):
Projeʹktt-tuejjlaž Minna Lehtola, minna.lehtola(at)samediggi.fi, teʹlf. 010 839 3132

ÕM:i ooumažvuõiggâdvuõttkomitea: ÂVV tuʹmmstõõǥǥ eeʹjj 2015 sääʹmteʹǧǧvaali vaal-loǥstõõǥǥâst neeuʹrte ooumažvuõiggâdvuõđid

/in , , /by

Lääʹddjânnam ratifiâʹsttem meerlaž- da poliittlaž vuõiggâdvuõđid kuõskki õõlmâs-suåppmõõžž (nk. KP-suåppmõš) vuåppi Õhttõõvvâm meerkooʹddi ooumažvuõiggâdvuõttkomitea lij täʹbbe õlmmääm kueʹhtt čåuddmõõžž vaiddlõõzzid, kook kuõʹsǩǩe eeʹjj 2015 sääʹmteʹǧǧvaalid kuõskki ââʹlmõs vaaldšemvuõiggâz čåuddmõõžžid. Vaiddlõõzzin nuuʹbb raaji Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Tiina Sanila-Aikio Sääʹmteeʹǧǧ halltõõzz uʹvddem vaaʹldin.

Aaʹššin leäi kõõččmõš ââʹlmõs vaaldšemvuõiggâz (ÂVV) čõhččmannu 30. peeiʹv 2015 uʹvddem tuʹmmstõõǥǥi vuâđald Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe primmum oummuid kuõskki ääʹššest.

Sanila-Aikio âânn tuʹmmstõõǥǥ pueʹrren. “Tõt tâma nâânad ÕM:i ooumažvuõiggâdvuõttkomitea ärvv-vaaʹldin tõn, mâiʹd mij leäʹp pâi särnnam. ÂVV ij leʹčči vuäǯǯam čårstõõttâd sääʹmteʹǧǧlääʹjj teeʹkstest, ko tõt lij koʹrvvääm Sääʹm meer jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ jiiʹjjes ‘obbsmiõttmõõžžines’ rääi lääʹjj sääʹnnååʹbleǩ da Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd tääʹrǩes tuâj juõʹǩǩ ooccmõõžž oʹdinaknallšem ärvvtõõllmest. Meeʹst âlgg ååʹn saǥstõõllâd puʹrǧǧeemooccmõõžži raajjmest ÂVV:sa, što ääʹšš vuäǯǯat mååust lääǥǥlaž vuâkka.”

Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt čåuddmõõžžstes, što ÂVV tuʹmmstõõǥǥ, koin Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe vaʹlddeš 93 ooumžed vuâstta Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd da halltõõzz vuäinlmõõžž, neeuʹrte KP-suåppmõõžž 25 artikla nuʹtt õhttu ko õõutsââʹjest 27 artiklain da 1 artikla tuʹlǩǩeem vuâđald. Täin suåppmõšpaaiʹǩin 25 artikla kuâskk poliittlaž vuässõõttâmvuõiggâdvuõđid, 27 artikla uuʹccbõs joouki vuõiggâdvuõđid da 1 artikla meerai jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ.

Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt, što eeʹjjest 2011 vueʹljeeʹl ÂVV lij čooʹrääm nuʹtt sääʹmteʹǧǧlääʹjj 3 § sääʹnnååʹblǩest ko lääʹjjpääiʹǩ õõutmiõllsažvuõʹtte vuâđđõõvvi tuʹlǩǩummšest, ko tõt lääʹjjest õõlǥtum objektiivlaž kriteeʹri sââʹjest lij suåvldam jiiʹjjes “obbsmiõttmõõžžâs”. Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd oʹdinaknallšem tuʹtǩǩummuš vaal-loǥstõʹǩǩe väʹlddmest leäi vuõssmõsân vuâđđõõvvâm lääʹjjest šiõttuum kriteeʹrid, da tän vuâđald kõõččmõõžžâst åårrai 93 ooumžed jie leämma valddum vaal-loǥstõʹǩǩe.

Ååʹn ooumažvuõiggâdvuõttkomitea lij õhttâm Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd da halltõõzz vuäinlma da tuõttam, što ÂVV tuʹlǩǩõs čooʹrii lääʹjjest ij-ǥa vuâđđõõvvâm mååžna da objektiivlaž kriteeʹrid.

KP-suåppmõõžž 2 (3) artikla mieʹldd suåppmõšriikk lij õõlǥtem suåvted ooumažvuõiggâdvuõttneuʹrrummuž kuäʹss nåkam lij tuõttum. Ååʹn uvddum čåuddmõõžžstes komitea tuâtt, što tät õõlǥat “tiudd ouddlõʹsse mäccmõõžž staanummuž”. Tät sätt leeʹd vueiʹtlvaž pâi tõn nääʹleld, što ÂVV puʹrǧǧad jiiʹjjes čåuddmõõžžâs. Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt jeeʹrab, što Lääʹddjânnam lij õõlǥtem tääʹrǩsted sääʹmteʹǧǧlääʹjj 3 § nuʹtt, što ainsmââʹttet što Sääʹmteeʹǧǧ vaali kriteeʹr jiõnstemvuõiggâdvuõʹtte lie meäʹrtõllum da tõid vueʹjjest suåvldet naaʹlin, kåått vaʹsttad Sääʹm meer vuõiggâdvuõđ naaudšed siiskâž jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ. Lääʹddjânnam lij õõlǥtem väʹldded še puk tarbbsõõzz laauʹǩid tõn ainsmâʹttma, što vaʹstteei neeuʹrtummšid vueiʹtet puõʹttivuõđâst veäʹltted.

Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea čåuddmõʹšše õhttân õõut vuäzzla tiuddeei juurd, kååʹtt puätt seämma lopp-puåđõʹsse ko obb komitea, leša âânn seʹst lââʹssvuâđđõõttmid.

Lääʹddjânnam âlgg raportâʹstted komiteaaʹje kuuđ mannu seʹst tõi tuåimi pirr, koid čåuddmõõžži diõtt lij riõmmum.

Čåuddmõš ooumažvuõiggâdvuõttkomitea neʹttseeidain addrõõzzâst: https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CCPR/Shared%20Documents/FIN/CCPR_C_124_D_2668_2015_28169_E.pdf

Ålggministeria teâđtõs ääʹššest 1.2.2019 https://um.fi/ajankohtaista/-/asset_publisher/gc654PySnjTX/content/yk-n-ihmisoikeuskomitealta-kaksi-ratkaisua-saamelaiskarajien-vaaliluetteloon-hyvaksymista-koskevassa-asiassa?p_p_auth=cifAZqe8&curAsset=0&stId=44227

Lââʹssteâđ
Saaǥǥjååʹđteei Tiina Sanila-Aikio,  teʹl. 050 300 1780, tiina.sanila-aikio(at)samediggi.fi

Sääʹmteʹǧǧ iʹlmmat ooccâmnalla ouddčiõlǥtõshaʹŋǩǩõõzz plaaneei mieʹrräiggsaž tuâj

/in , /by

Ouddčiõlǥtõshaʹŋǩǩõõzzâst čiõlǥeet, måkam määinin da tuåimin saaʹmi kulttuur- da ǩiõllpieʹsstuåimmjummuž vueiʹtet seʹrdded kooʹddin da õhttõõzzin Sääʹmteeʹǧǧ vuâlla. Kulttuur- da ǩiõllpieʹsstuåimmjummuš lij ǩiõll-laauǥmõõntõõllmin čõõđteei sääʹm ouddpeâmm. Tän poodd tuåimmje õhttsiʹžže 12 aanar-, nuõrtt- da tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹssjoukkâd. Plaaneei tuâjjan lij čiõlǥeed da valmštõõllâd ǩiõllpieʹsstuåim vaaldšemvuõđlaž seerd õõlǥteei tuåimid. Tuâjj älgg suåppmõõžž mieʹldd nuʹtt sõrgg, ko vueiʹtlvaž da peštt 4 määnpââʹj.

Ââʹntemõõlǥtõssân lij tuâj ooudldem ââʹnteei škooultõs. Tuâj oʹnnsteeʹjjes håiddmõš õõlǥat veiddsõs ouddpeâmmsueʹrj tobddmõõžž, oodd jiõččnaž čiõlǥeemtuõjju di plaaneem- da organisâʹsttemoodd. Čiõlǥtõshaʹŋǩǩõõzzâst vaʹsttad sääʹmǩiõl koontâr da ouddooumžen tuåimmai ǩiõllstaanpiisar. Tuâjast jääʹǩǩtet kuõiʹt määnpââʹj ǩiččlõddâmääiʹj.

Plaaneei päʹlǩǩõs meäʹrtââvv Sääʹmteeʹǧǧ päʹlǩǩriâšldõõǥǥ väʹǯǯelvuõtt-tääʹzz IV/IV mieʹldd (vuâđđpäʹlǩǩ 2 491,54 e). Vuâđđpääʹlǩ lââʹssen määuʹset 24 %:tt sääʹmvuuʹd lââʹzz da tuâjjǩiõččlâsttmõõžž mieʹldd meäʹrtõõvvi ǩiõččlâʹsttemlõõʹzzid. Frijjååʹblkallaš tuâjjooccmõõžžid âlgg tuåimted Sääʹmteeʹǧǧ piisarkådda 15.2.2019 mõõneeʹst addrõʹsse info(at)samediggi.fi. Lââʹssteâđaid oudd ǩiõllstaanpiisar Anne Kirste Aikio, anne-kirste.aikio(at)samediggi.fi / teʹl. 010 839 3124. Sääʹmteeʹǧǧ tuåimmjummša vuäitt tobdstõõttâd addrõõzzâst www.samediggi.fi.